In mei 1999 werd bekend, dat de Europese Commissie fraude
had geconstateerd bij de besteding van gelden uit het Europees Sociaal Fonds
(ESF). De minister van Sociale zaken zei, geschrokken te zijn van de
bevindingen. Een beetje een hypocriete reactie, want al in januari 1998
verscheen een wetenschappelijk onderzoek bij de Erasmusuniversiteit over de
grootscheepse fraude met Europese subsidies. De regering heeft een reactie op
dit onderzoek gegeven, dus ze wisten het allang.
In mei 1999 werden Kamervragen
gesteld, en de minister gaf opdracht aan de Algemene Rekenkamer, een onderzoek
in te stellen. De uitkomsten van het onderzoek toonden fraude en oneigenlijk
gebruik op grote schaal aan. Er waren ook vier Amsterdamse bedrijven bij
betrokken.
De bevindingen van de Rekenkamer waren dat er flink
gesjoemeld wordt met declaraties en de
procedures daaromheen. Dit wordt bevestigd door ervaringen die wij hebben. Zo
zijn ons verschillende gevallen bekend, waarbij een client werd opgeroepen voor
een intake gesprek door een commerciele arbeidsbemiddelaar of een
toeleidingscentrum waarbij gesjoemeld wordt met declaratieformulieren. Een maal
belde een hoofd van een een-oudergezin die zijn naam niet wilde noemen en die
om advies vroeg. Hij volgde een cursus
bij een bekende grote commerciele arbeidsbemiddelaar waarmee de sociale
dienst contracten afsluit en hij zei dat hij bang was. Er werden zonder
toestemming van de betrokkenen video-opnamen gemaakt van de cursisten, waarna
de video in het bijzijn van de cursisten werd afgedraaid. Bezwaren tegen
video-opnamen werden weggewuifd met de opmerking, dat de cursisten de banden na
afloop van de cursus mee naar huis zouden kunnen nemen en vernietigen.
De man
aan de telefoon was zeer angstig. Hij werd geintimideerd door de
cursusbegeleiders, en als hoofd van een een-ouder gezin (hij had twee kleine
kinderen) durfde hij niet tegen de cursusleiders in te gaan, omdat hij bedreigd
werd met verlies van zijn uitkering. Als hij klachten had, moest hij maar naar
de ombudsman van het bedrijf gaan. Het aantal deelnemers aan de cursus was
inmiddels gezakt van een stuk of twintig tot een stuk of zes. De cursisten
kregen regelmatig een blanco declaratieformulier onder hun neus geduwd, dat ze
moesten tekenen. Daarop stond, hoeveel uren cursus ze hadden gevolgd, hoeveel
uren begeleidingsgesprekken, etc. Deze formulieren werden daarna ingevuld
zonder dat de cursist erbij was en dan buiten de clienten om ingediend bij de
subsidiegever. De cursisten tekenden allemaal. Bij hetzelfde bureau is het in
een ander stadsdeel met een vergelijkbare cursus ook voorgekomen, dat alle
cursisten (daar ook ongeveer twintig, waarvan de meesten de cursus wel
afgemaakt hebben) een blanco declaratieformulier moesten ondertekenen. In deze
cursus was in de ruimte waar de cursus werd gehouden ook een grote videocamera
aanwezig, maar deze is tijdens de cursus nooit gebruikt. Een van de cursisten
had de indruk, dat men ervan af zag, omdat er blijkbaar toch meerdere protesten
bij het bureau waren geweest tegen het gebruik van de camera.
Een andere ervaring is van iemand, die een intakegesprek had
met een inmiddels failliet gegaan bemiddelingsbureau, waar de betrokkene bij
aanvang van het gesprek een blanco declaratieformulier onder de neus kreeg, dat
hij moest tekenen. In dit geval heeft betrokkene dat geweigerd. Het is ook
voorgekomen bij een toeleidingscentrum.
Uit deze voorbeelden- bij verschillende (semi) commerciele bemiddelaars
blijkt wel, dat het invullen van blanco formulieren regelmatig voorkomt bij
verschillende instituten. Hoewel - het wordt niet altijd zo gedaan, soms wordt
alles keurig in overleg met de client en de regels geregistreerd. Bij het
hiervoor genoemde grote commerciele bureau volgde iemand een cursus, die ook
groepsgewijs gegeven werd, waarbij alles volgens de regels verliep. De
formulieren werden in het bijzijn van de cursisten ingevuld, en getekend.
Gesjoemel met formulieren lijkt een veel voorkomend
verschijnsel te zijn. Een ander voorbeeld. Een commercieel bemiddelingsbureau
bureau geeft 22 mensen een opleiding met baangarantie. Deze opleiding werd
gefinancierd met gelden van de ESF. Men zou 5 dagen per week les krijgen, maar
in werkelijkheid was dit maar 1 dag. Clienten moesten weekbriefjes tekenen, dat
ze vijf dagen per week de cursus gevolgd hadden. De cursus startte officieel
in januari, maar een van de cursisten werd pas in maart opgeroepen. Hij kreeg
toen een briefje onder z'n neus geduwd, waar op stond dat hij de cursus in
januari en februari ook gevolgd had. De baangarantie zou alleen gelden, als men
het examen aan het eind van de cursus met succes afrondde. Het hoeft geen
verwondering te wekken, dat cursisten die maar 1 dag in de week les kregen
terwijl dit vijf dagen moest zijn zakten voor hun examen. Dit was met 18 van de
22 cursisten het geval. Zij kregen dus geen baan na afloop van de cursus. Ook
zijn er verschillen tussen de weekbriefjes die de cursisten in handen kregen en
de weekbriefjes die bij de subsidiegever werden ingeleverd: op de laatste
weekbriefjes werden na ondertekening door de cursist achteraf extra
activiteiten ingevuld….
Bemiddelings- en reintegratiebedrijven passen een scala aan
middelen toe, om clienten ertoe te brengen de in feite onjuiste weergave van
verrichte activiteiten te accepteren. Enerzijds is er daarbij sprake van onder
druk zetten met bedreigingen over stopzetting van uitkeringen e.d. anderzijds
wordt de clienten een schone toekomst voorgespiegeld: als ze hun mond houden is
er na afloop van de cursus een mooie baan. En soms zal dit ook wel het geval
zijn. In het bovenstaande voorbeeld kwamen de cursisten van een koude kermis
thuis, wat dat betreft. Een voorbeeld waarbij iemand gouden bergen worden
beloofd als hij de situatie accepteert, is het volgende.
A. krijgt via een
doorstroompool een baan bij het verladen van vracht. Hij zit in de
Id-regeling, en verdient het minimumloon. Hij doet hetzelfde werk als bij het
bedrijf werkzame uitzendkrachten, die volgens de uitzend -cao betaald worden,
en die fl 1000,- in de maand netto meer verdienen… Tegen A. wordt gezegd: als
je de situatie accepteert, is er na een jaar voor jou een mooie vaste baan bij
de verlader. A accepteert daarom de situatie. Na een jaar blijkt die baan er
niet te zijn. A. wordt ontslagen. Op de weekbriefjes staan studie uren ingevuld,
dat is bij deze bemiddelaar voor ID-banen noodzakelijk. A. heeft op die
studie uren echter gewoon gewerkt, hij heeft nooit een opleiding ontvangen.
Volgens enkele betrokkenen zou het bij dit commercieel bureau vaker voorkomen,
dat er gesjoemeld wordt met studie uren, die er in werkelijkheid niet geweest
zijn.
De reacties van het College van Burgemeester en wethouders
en de minister op de fraude met ESF subsidies zijn onbegrijpelijk. Het
gesjoemel wordt vergoeilijkt met een beroep op de gecompliceerdheid van de
regels en het feit, dat in veel gevallen het doel wordt bereikt, nl uitstroom
uit de uitkering. Deze vergoeilijking staat in schril contrast met hun
beoordeling van fraude van uitkeringsgerechtigden, die zonder meer sterk wordt
veroordeeld. Daar geen vergoeilijkende opmerkingen over de gecompliceerdheid
van de regels en het feit, dat het doel wordt bereikt, nl een welkome vaak
beperkte inkomens aanvulling voor mensen met een te krappe uitkering. Dat heet:
meten met twee maten.
Piet van der Lende
Geen opmerkingen:
Een reactie posten