woensdag 30 september 2009

Een tijdperk van veldslagen

Het overleg over de AOW in de Sociaal-economische Raad (SER) is dus mislukt. Nog steeds staan tegenover elkaar: de huidige regering en de werkgevers, die in wat voor variant dan ook, een verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd willen en de vakbonden, SP en… de PVV die in wat voor variant dan ook de mogelijkheid willen dat iemand met een ‘fatsoenlijk’ inkomen op zijn 65ste met pensioen gaat.

Hierdoor is er een soort monsterverbond tussen rechts van het midden en links van het midden, die ieder vanuit geheel eigen en zeer verschillende doelstellingen op andere terreinen in een concreet politiek hot item dezelfde conclusie delen. Met een zeer moeizame positie voor die andere oppositiepartij, Groen Links, die een soort tussenstandpunt in de AOW-kwestie probeert in te nemen.

Deze situatie heeft zich eerder voorgedaan, en wel bij het referendum over de Europese grondwet. Ook toen kwamen de traditionele middenpartijen en Groen Links klem te zitten tussen links en rechts, die ieder geheel eigen en hemelsbreed van elkaar verschillende analyses en doelstellingen hadden, maar die de conclusie deelden: de Europese grondwet moest er niet komen, met het gevolg dat de meerderheid van de stemmers in het referendum de grondwet afwees. Gaat de geschiedenis zich herhalen?

Er is nog een ander hot item waar min of meer hetzelfde lijkt te gaan gebeuren, nl de kritiek op de controle en strafstaat, met de rationeel-bureaucratische ingrepen in het dagelijks leven van de mensen, die zo langzamerhand door veel mensen een politiestaat wordt genoemd. De staat, of verzelfstandigde instanties die voorheen staatsorganen waren maar nu zelfstandige bestuursinstellingen zijn met een monopoliepositie grijpen steeds verdergaand in bij het prive-leven van mensen. Deze interventiepolitiek-sociale activering van werklozen en inburgering, koppeling van databanken met voorbijzien aan privacy, de nodale politie, huisbezoeken, particuliere bewakers overal, camera’s op straat, belachelijke overregulering etc. wordt uitgevoerd met het argument van preventie en -vanuit de sociaal- democratie- mensen weer kansen geven, empowerment bijbrengen, sterk maken voor de concurrentie in de risicosamenleving.

Tegen deze ontwikkeling, waartegen ik reeds lang ageer, ontstaat meer oppositie, zowel van links als van rechts. D’66- een andere oppositiepartij die op economisch gebied voor strakke overheidsbezuinigingen en een radicale liberale politiek is- staat zeer kritisch tegenover de controlemaatschappij. Een weblog als Geen Stijl ageert tegen de ‘huisbezoeken’ waarbij zonder huiszoekingsbevel ‘handhavers’ aan kloppen om je te controleren. Vooraanstaande wetenschappers als professor Willem Trommel en professor Margo Trappenburg hekelen deze controlemaatschappij ook. Beiden spraken onlangs hun inaugurele rede uit waarin zij de lans braken over wat Trommel de ‘pathologisch gulzige overheid’ noemt.

De liberale professor Ankersmit die onlangs uit de VVD trad, hekelt het verschijnsel, dat er bij de privatisering van overheidstaken een netwerk van min of meer zelfstandige instellingen is ontstaan, deels privaat en deels publiek, waardoor in deze ondoorzichtige structuren iedereen naar iedereen verwijst, niemand verantwoordelijk is en de staat als verdediger van de publieke zaak vervaagd. Hij bepleit- net als links- maar dan precies de andere kant op- een heroverweging van de taken van de staat en een heldere scheiding tussen publiek en privaat. Kritiek op de controlemaatschappij is verder zeer wel combineerbaar met een pleidooi voor strengere straffen, het rechteloos maken van migranten en een strikte immigratiepolitiek.

Kortom, ook hier is de analyse en het doel van delen van politiek links en rechts geheel verschillend, maar de conclusie dezelfde: weg met deze overgereguleerde controlemaatschappij. En nu hebben de werkgeversorganisaties de stekker uit het overleg over de AOW getrokken. Ik denk niet vanwege de AOW, daarover lagen eigenlijk wel compromisvoorstellen- een flexibele AOW- die een kans maakten. Het ging misschien om de pensioenen. De werkgevers wilden die ook later laten ingaan en zeggen ze zelf- de bespaarde gelden besteden om de pensioenfondsen op orde te brengen. De vakbonden zeggen dat ze het geld in hun zak wilden steken. Hier is er geen overheid, die rechtstreeks kan ingrijpen, hooguit via fiscale maatregelen. De werkgevers roken geld, en dan is het moeilijk onderhandelen. Duidelijk is dat het poldermodel zwaar onder druk komt te staan.

Het poldermodel van overleg, compromissen en daardoor het ontstaan van een ‘gevonden’, door niemand gewild systeem van overheidsinterventie in het leven van de burgers, ondoorzichtige verhoudingen tussen staat en markt en waterige compromissen tussen sociale partners die er alleen maar toe leiden dat de massawerkloosheid voortduurt, steeds meer mensen zich met flexibele baantjes in het leven moeten houden. Maar de tactiek van de werkgevers is vooralsnog onduidelijk. Want zeg nou zelf, zij wilden eigenlijk ook geen verhoging van de AOW leeftijd. Afspraken in 2009 maken om die verhoging in 2024 te laten ingaan, zoals ze wilden, dat is nou ook niet wat je zegt een keiharde bezuiniging, tegen de tijd dat de geboortegolf van na de oorlog tussen de 75 en de 80 is, en dus al aardig gedecimeerd. En zoals gezegd, het flexibele AOW-compromis was in zicht. Volgen van twitterberichten duidt erop, dat de vakbondsonderhandelaars ook in het duister tasten over de werkgeverstactiek, de werkgevers kennen vast de gevolgen voor het ontstaan van bovenomschreven monsterverbond toch ook. Robin van Linschoten, kroonlid van de SER, was in zijn commentaar laconiek: ‘sociale partners hebben wel eerder complete veldslagen gevoerd, en uiteindelijk gaan ze toch weer om de tafel, zegeviert het poldermodel, en komt alles op zijn pootjes terecht’. Of het poldermodel ten dode is opgeschreven, kan ik niet voorspellen, maar hoewel ik het al eerder heb voorspelt, en het toen niet uitkwam, die veldslagen zullen er nu toch wel komen denk ik.

Piet van der Lende

donderdag 24 september 2009

Grafiek: werkloosheid Europa sinds depressie van ‘75- ‘85 niet meer gedaald

Hier een grafiek gehaald uit een artikel van Michel Husson dat laat zien hoe de massa-werkloosheid in Europa niet meer gedaald is sinds de explosie van werkloosheid in het decennium 1975-1985 toen we ook een depressie hadden. En nu gaat de werkloosheid nog verder stijgen. Zie ook *http://tinyurl.com/y8epkp3*


dinsdag 22 september 2009

‘staat creëert tweederangsburgers’

Het belangrijkste voor mij van Prinsjesdag was dat aangekondigd werd dat vanaf 2010 30 miljard bezuinigd wordt en daarover een breed maatschappelijk debat moet komen. Wat de regering betreft moet er niet alleen een debat over inkomsten en uitgaven gevoerd worden, maar ook over de herinrichting van de samenleving: een heroriëntatie op de verhouding staat versus markt, op het belastingstelsel en de sociale zekerheid en op de economie. Wouter Bos noemde als voorbeeld alle regelingen die met kinderen te maken hebben: kinderbijslag, kinderaftrek, kinderopvang, etcetera. Waarom maken we daar niet een regeling van die efficiënt door één instantie kan worden uitgevoerd? Wat zorgen baart bij de discussie die ongetwijfeld zal losbarsten, is de manier waarop de burgers op de verslechteringen zullen reageren, hoe die verslechteringen verdeeld zullen worden en hoe de bestuurders denken de mensen die getroffen worden in het gareel te houden.
Anders gezegd: de verdere ontwikkeling van de controle- en strafstaat waar vooral mensen op de onderste treden van de maatschappelijke statusladder mee te maken zullen krijgen. Het gevaar bestaat dat die strafstaat zal worden gebruikt om de gevolgen van de economische crisis af te wentelen op de mensen aan de onderkant van de samenleving, waarbij de middenklasse zijn onvrede zal projecteren op die (allochtone) onderklasse. Al enkele decennia lang wordt de toegang tot de sociale zekerheid en de bijstand ingeperkt door steeds strengere controles en activeringsmethoden voor langdurig werklozen, die slechts tot doel hebben de greep op het leven van deze mensen te vergroten. In dit verband komt de Participatiewet van de VVD op een strategisch belangrijk moment. Deze wet wil bijstand, WSW, werkloosheidsregelingen en de Wajong samenvoegen. Ze mikken hierbij op een door de staat gecreëerde ‘onderklasse’ van qua rechten tweederangs burgers, die met zo minimaal mogelijk publieke middelen hun hele leven aangewezen blijven op een permanente combinatie van een bijstandsachtige minimumuitkering met pulpbaantjes (qua arbeidsvoorwaarden en omstandigheden). Daarbij streng gecontroleerd door de staat. De VVD wil daarbij weliswaar een soort bijverdiensteregeling invoeren, maar ontsnappen uit het armoedebestaan door betaald werk zal gezien de massawerkloosheid maar voor een kleine minderheid zijn weggelegd. In feite gaat het bij de participatiewet om het creëren van een klasse van rechteloze en streng gecontroleerde burgers
Daarnaast gaat het in feite om een gigantische loonkostensubsidie aan het bedrijfsleven, dat geen verplichtingen krijgt opgelegd. Bedrijven willen geen maatschappelijke kosten betalen, omdat ze zo goedkoop mogelijk willen produceren en daarom maatschappelijke kosten op het gebied van milieu, duurzaamheid en bijvoorbeeld de leefbaarheid in de wijken op het bordje van de gemeenschap schuiven. De sociaaldemocratie staat nu meer dan ooit voor een principiële keuze: of meegaan in de voorstellen van de VVD om een onderklasse te creëren, of een discussie beginnen. Daarbij zouden dan concrete voorstellen gedaan moeten worden om het neo-liberale marktdenken van de afgelopen 30 jaar om te buigen, een deel van de privatiseringen terug te draaien en vitale onderdelen van de maatschappij terug te brengen in handen van de gemeenschap. Kijk naar de financiële sector. De staatsschuld bedraagt momenteel 380 miljard euro. Daarover betalen wij 11 miljard rente per jaar. Deze staatsschuld is niet in de laatste plaats ontstaan door de miljardensteun aan de banken, waarbij in feite de kapitaalverschaffers schadeloos werden gesteld voor hun verliezen en niets in de banken zelf werd geïnvesteerd. Het begrotingsoverschot is vooral daardoor omgeslagen in een jaarlijks tekort van ongeveer 38 miljard euro. De Raad van State wijst er in haar reactie op de miljoenennota op dat als de recessie nog een tijdje aanhoudt, deze staatsschuld met haar steeds verder oplopende rentelasten onbeheersbaar wordt. Deze vergoedingen aan het financierskapitaal dreigen de productieve overheidsuitgaven te verdringen.
De Raad van State zegt dat de winsten van het financierskapitaal zijn geprivatiseerd en de verliezen gesocialiseerd. De systeembanken, die nodig zijn voor het betalingsverkeer in de economie, hoefden niet te boeten voor hun gedrag en hebben de gemeenschap gechanteerd met hun onmisbaarheid. Intussen vragen projectontwikkelaars en financiers op plaatsen waar veel verkocht kan worden nog steeds torenhoge huren. De markt werkt ook hier niet.
Daardoor kom je voor zeer hoge kosten te staan om een bedrijf te beginnen of vol te houden. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de hedgefondsen, die bij hun rooftochten kapitaal uit productieve ondernemingen trekken en het bedrijf met grote schulden achterlaten. De rentelasten van het zich als een zeepbel uitdijende financierskapitaal hangen als een molensteen om de nek van de maatschappij. Reorganisatie van het financiële stelsel is dringend noodzakelijk. Anders gaat de geschiedenis van deze crisis zich herhalen. De regering zegt, dat er geen taboes zijn bij de komende discussie over bezuinigingen. Dan zal eerst het taboe op nationalisatie van in ieder geval de systeembanken en een verdere grote greep van de gemeenschap op de financiële sector doorbroken moeten worden.
Bovenstaand artikel verscheen in MUG Magazine van oktober 2009. Piet van der Lende.

zondag 20 september 2009

Woningcorporaties precies op de hoogte van prive-leven huurders

Op ons spreekuur in Amsterdam zijn wij geconfronteerd met het feit, dat woningcorporaties-in dit geval Stadgenoot precies op de hoogte zijn van de gegevens die bij de energieleverancier- in dit geval de NUON- bekend zijn. Deze gegevens worden bv bij Stadgenoot opgeslagen in een databank. Hoeveel gas en electra er wordt gebruikt, wat de eindafrekeningen zijn over de afgelopen jaren, etc. Deze gegevens krijgen ze van de gemeente die nog veel meer gegevens verstrekt, bv of iemand volgens de gemeente wel daadwerkelijk op het adres woont. Dat werkt zo. Iemand vraagt een bijstandsuitkering aan en er komt een huisbezoek. Tijdens het huisbezoek van de handhavers van de Dienst Werk en Inkomen vermoeden die handhavers, dat iemand niet op het opgegeven adres woont, maar bij zijn vriendin woont. De vaststelling daarvan is arbitrair, want als je zelfstandig woont, je huur betaalt, geen onderhuurder hebt, en je hebt een vriendin, waar je ook wel eens bent, wanneer woon je dan in feite samen? De handhavers gaan informatie verzamelen. Bij de NUON. Hoeveel energie verbruikt die persoon? Als het laag is, zou hij/zij wel eens weinig op het opgegeven adres kunnen verblijven. En er worden nog andere gegevens verzameld.

Artsen van Achmea Arbo, die in Amsterdam de klanten van het DWI keuren, geven ook niet-medische gegevens uit de vertrouwelijke gesprekken die gevoerd worden door. Bijvoorbeeld: ‘ik heb als arts de indruk dat client niet bij zijn vrouw/vriendin woont’. Medisch beroepsgeheim wordt hier met voeten getreden. Ook hiervan hebben wij voorbeelden. De bijstandsuitkering wordt afgewezen omdat betrokkene niet op het opgegeven adres zou wonen. De klant gaat in bezwaar. En ondertussen…… De gemeente heeft een convenant afgesloten met oa de woningcorporaties en de politie over het uitwisselen van de gegevens. De gemeente geeft door aan de woningbouwcorporatie dat meneer die en die volgens de gemeente in feite niet woont op een bepaald adres. Dat is een woning van de woningbouwcorporatie. Die kan vervolgens een procedure voor huisuitzetting starten omdat iemand er niet woont. Op basis van het convenant krijgt de woningbouwcorporatie ook andere gegevens van de gemeente, waaronder dus het gas- en energieverbruik. Zo kan er na het aanvragen van een bijstandsuitkering een sneeuwbal van gevolgen loskomen, waar je op een gegeven moment zelf nauwelijks nog invloed op hebt. Weer een voorbeeld van hoe de staat haar eigen onderklasse creeert. De veel te ver doorgeschoten uitwisseling van privegegevens tussen particuliere organisaties en overheid schijnt samen te hangen met de operatie Zoeklicht.

Piet van der Lende