Verschuivende Verantwoordelijkheden
Door Nanda van Oo
Het vertrouwen neemt toe en de economie herstelt zich geleidelijk. Volgens het Centraal Planbureau is alleen in 2010 nog oplopende werkloosheid te verwachten als gevolg van de crisis. Er zit wel een addertje onder het gras. Sinds 2006 is de duur van een WW-uitkering bekort. Dat betekent dat in 2010 zo’n 150.000 mensen als gevolg van de crisis geen recht meer hebben op WW; ze komen dan in de bijstand terecht waar men te maken krijgt met Work First (WF).
Hoe effectief is WF? De onafhankelijke toezichthouder op het beleid, werk en inkomen (IWI) publiceerde onlangs samen met Divosa, de vereniging van managers van sociale diensten, het rapport ‘Maatwerk First’ als vervolg op ‘Work First Werkt’ (2007). Het onderzoek is bekend bij de Koninklijke Academie van Wetenschappen onder nummer 1332996, de organisatie die toeziet op de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek. De onderzoeksperiode is van oktober 2008 tot september 2009; men heeft effecten van de crisis enigszins kunnen meenemen.
Ondanks lichte daling is er volgens de onderzoekers sprake van succes. In Maatwerk kwam 38% weer aan het werk, minder dan de 45% in Work First Werkt, maar dat wordt veroorzaakt doordat WF is uitgebreid naar langdurig werklozen. Bij nadere lezing blijkt dat verschillende groepen door elkaar lopen die de cijfers vertekenen. In deze periode zaten ook deelnemers die als gevolg van de crisis werkloos raakten en snel uitstroomden. Deze groep staat dicht bij de arbeidsmarkt en heeft geen WF nodig. Ook: ‘Er bestaan twee typen draaideurklanten’ (p23-24) en: ‘Bij 48% van projecten kan men niet inschatten wat het aandeel is van de groep die uitstroomt en weer terugvalt in WWB’. Een grote groep circuleert in de ‘trajectencarrousel’. Verder: ‘uitstroom naar werk is een te beperkte maat om effectiviteit te meten’ toevoeging: ‘Work first levert bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van klanten (p57-58).
Wegredeneren van mensen
Zoals in de meeste sociaalwetenschappelijke rapporten verdwijnt in Maatwerk de menselijke maat in tabellen en statistische berekeningen. De centrale termen wijzen in de richting voor wie het is bedoeld: dat zijn niet mensen die de pech hebben werkloos te zijn geraakt, maar de beleidsmakers. Meest gebruikte termen: ‘klant’, 303 keer genoemd en ‘benchmark’ 91 keer. De bestuurskundige term ‘benchmark’ betekent‘ijkingskader om prestaties van systemen te vergelijken’. Met ‘systemen’ worden de mensen bedoeld die slachtoffer werden van de onverantwoorde risico’s in de financiële sector en de mensen die onbemiddelbaar zijn door ziekte of leeftijd.
WF is verplicht, wanneer iemand weigert volgt een sanctie. In Work First Werkt wordt aan de orde gesteld dat WF is bedoeld als afschrikking. In Maatwerk wordt het begrip ‘verplicht’ slechts eenmaal gebruikt en ‘sanctie’ wordt een keertje genoemd, maar gebagatelliseerd. Wie echter de stroom reacties leest op website De Muur (2008), rapporten van Ombudsmannen en de klachten van de Bijstandsbond kent, weet dat dreigen met sancties actueel is. In Maatwerk wordt dat niet beschreven, maar is wel belangrijk voor de antwoorden op de vragenlijst. Die worden gemeten waarna een wetenschappelijke uitspraak volgt.
Sociaal wenselijke antwoorden
Wanneer iemand met een gezondheidsklacht naar het ziekenhuis of de GGZ gaat, wordt de persoon in kwestie gevraagd een vragenlijst in te vullen om de klacht in beeld te krijgen. Men kan aannemen dat de antwoorden betrouwbaar zijn, want men wil immers verlost worden van de klacht. Wanneer iemand wordt benaderd door een uitkeringsinstantie om een vragenlijst in te vullen, is de kans groot dat vanwege angst voor sancties sociaal wenselijke antwoorden worden gegeven.
In Maatwerk wordt beweerd dat ruim de helft van de respondenten tevreden is. Nergens wordt echter, zoals gebruikelijk, in een procedure beschreven hoe de respondenten benaderd zijn. Er wordt opgemerkt dat de deelname anoniem was en vrijwillig, maar het blijkt dat de uitkeringsinstantie de klanten benaderde en de lijsten naar hun huisadres heeft gestuurd. Een uitkeringsinstantie wordt door veel mensen gezien als een intimiderende organisatie en niet iedereen zal zich vrij hebben gevoeld om te weigeren. Dat is van belang, er wordt namelijk gevraagd naar tevredenheid over de begeleiding in WF. Menig antwoord zal voorspelbaar zijn en heeft dus wetenschappelijk weinig waarde.
Creatief boekhouden
Sinds invoering van de wet Wet Werk en Bijstand in 2004 mogen gemeenten het geld dat overblijft van bijstandsuitkeringen houden. Mensen die een uitkering aanvragen, komen in een WF traject en hun uitkering wordt omgezet in bijvoorbeeld een stagevergoeding, dat wil zeggen inkomen op niveau van een uitkering. In 88% van de gemeenten is WF ingevoerd en in geval van oplopende werkloosheid in 2010 zal dat gunstig zijn.
Maatwerk heeft onderzoek gedaan in 31 gemeenten. Amsterdam behoorde daar weliswaar niet toe maar kan als voorbeeld dienen, omdat WF hier is ingevoerd. De hoofdstad kampt al jaren met slecht bestuur. De twee meest vooraanstaande musea, het Rijksmuseum en Stedelijk museum, zijn al jaren gesloten als gevolg van mismanagement en het is onbekend wanneer de schatkamers zullen openen. Ook zijn er het debacle van de Noord/Zuidlijn en de fiasco’s op de Zuidas. Het bestuur is niet capabel om deze geldverslindende projecten naar zich toe te trekken. Het rapport Maatwerk First zal bijdragen om de kosten van de werkloosheid als gevolg van de crisis enigszins in bedwang te houden. Zo zijn er meer gemeenten die hun financiële problemen door mismanagement af zullen wentelen op de zwakste groepen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten