Hoewel wat ik noem
‘rechtse bagger’ van alle tijden is, en in de geschiedenis werd
vastgelegd in schotschriften en pamfletten, heeft het fenomeen met
de
komst van sociale media en internet een hoge vlucht genomen.
Mensen
kunnen vanachter de computer of via mobiele apparatuur anoniem
direct
zelf berichten publiceren, op een goedkope manier en potentieel
toegankelijk voor vele lezers. Er blijken allerlei mensen met
ambtelijke posities of in het bedrijfsleven anoniem allerlei
vooroordelen en racistisch
rotzooi op twitter etc. te produceren. ‘Voor de lol’ of ‘om een
beetje te provoceren’. Kenmerk van de rechtse bagger is, dat het
gaat om oppervlakkige beeldvorming, het opplakken van een frame op
een gebeurtenis of op personen, als een symbool verbonden met
emoties. Het gaat daarbij niet om genuanceerde meningen, waarbij
je
op een oprechte manier probeert de werkelijkheid te analyseren,
maar
om verdraaiing van feiten, selectieve interpretatie en selectie
van
feiten, samenzweringstheorieën, stigmatisering van
bevolkingsgroepen
en vervalsing van de geschiedenis. Alles in dienst van de
oppervlakkige beeldvorming op basis van emoties. Of feiten kloppen
doet er niet toe, zolang de beeldvorming maar wordt versterkt.
Betrekkelijk kleine
groep met grote invloed
Kenmerk van de
rechtse bagger is ook, dat een betrekkelijk kleine groep op
sociale
media wanneer ze overgaan tot gecoördineerde acties, bijvoorbeeld
via rechtse, of extreemrechtse partijen of nog erger, fascistische
groeperingen, een grote invloed kan uitoefenen omdat de schijn
wordt
gewekt dat de sociale media worden overspoelt met hun mening, en
dat
dus ‘de bevolking’ er zo grotendeels over denkt. Terwijl in
werkelijkheid de meerderheid het niet zo belangrijk vindt of zich
om
een andere reden afzijdig houdt. Media en politici richten zich
vaak
op deze schijnmeerderheid om maatregelen te eisen in de lijn van
de
rechtse bagger. Aan de rechtse bagger ligt een (neoliberale)
mensvisie ten grondslag: mensen zijn eigenlijk dom, reageren
primair
op emoties en financiële prikkels, die je bij hen kunt losweken en
manipuleren. Daar moet je bij aansluiten. De mens is een
egoïstisch
wezen en hierop inspelen levert via het marktmechanisme op, dat
mensen hun eigenbelang nastreven en het mooie is dat via dat
mechanisme van de marktwerking de resultante is, dat gebeurt wat
in
het algemeen belang het beste voor ons allen is. Dat mensen in
wezen
dom zijn en emotiemachines op basis van (instinctieve ) prikkels
heeft in het verleden een belangrijke rol gespeeld in het
tegenhouden
van mensenrechten, bijvoorbeeld lang geleden in de discussie over
het
algemeen kiesrecht, maar het speelt overal een rol waar meer
zeggenschap van mensen aan de orde komt.
Wat stel je
ertegenover?
De vraag is, wat
links hier tegenover kan stellen. Daarbij zie ik twee
mogelijkheden.
In de eerste plaats werken vanuit een andere mensvisie en visie op
inrichting van de samenleving. Mensen zijn niet dom, willen
behalve
het nastreven van hun eigenbelang ook als sociaal wezens graag
samenwerken, solidair zijn, elkaar ondersteunen. Ze worden sterk
door
hun omgeving beïnvloedt, dus de inrichting van de samenleving
heeft
invloed op hoe mensen reageren. En die omgeving is in onze
samenleving het kapitalisme, met zijn concurrentie van allen tegen
allen en een sterke individualisering. Maar in principe zijn
mensen
geen wezens, die alleen maar hun eigenbelang nastreven en die zelf
op
een rationele manier kunnen denken en voors en tegens afwegen. Dus
in
plaats van te appelleren aan het egoïsme van mensen in een
markteconomie is ook een andere samenleving mogelijk waarin niet
door
eenzijdig het blinde marktmechanisme maar door onderling
democratisch
overleg wordt bepaald wat er in de samenleving gebeurt. Appelleren
aan die rationaliteit betekent dat je pogingen doet, met
genuanceerde
analyses de rechtse bagger te weerleggen, tezamen met het
bevorderen
en naar voren brengen van samenlevingsstructuren, waarin deze
mensvisie tot zijn recht komt. Beelden en symbolen kunnen daarbij
wel
een rol spelen, bv bij de herdenking van historische
gebeurtenissen,
maar altijd verwijzend naar een uitgebreide inhoudelijke analyse
die
appelleert aan de ratio in de mens.
Een ander antwoord.
‘Linkse’ bagger
Maar er is ook een
ander ‘antwoord’ mogelijk. Namelijk het ontwikkelen van ‘linkse’
bagger. Geheel volgens de principes van de rechtse bagger mensen
benaderen om ze te winnen voor een concreet geïsoleerd links
standpunt. Ik zeg concreet geinsoldeerd links standpunt, want
uiteindelijk is deze methode dus in strijd met een optimistische
mensvisie en streven naar een andere inrichting van de samenleving
dan de rechtse bagger wil. Interessant wordt dit, als het
geïsoleerd
linkse standpunt, waarvoor je de burger c.q. de kiezer wilt winnen
met rechtse baggermethoden, helemaal geen exclusief links
standpunt
is. Dat is nu met de Europese verkiezingen op komst het geval met
het
onderwerp ‘meer of minder Europa’. Als je op dat punt linkse
bagger gaat produceren, wat is dan nog het verschil met rechtse
bagger? Zeker als die linkse bagger zich richt tegen een andere
linkse partij. Of een partij, die zichzelf links noemt. De SP
lijkt
in deze val te zijn getrapt. De partij heeft onlangs een filmpje
geproduceerd, waarin een Brusselse technocraat genaamd ‘Hans
Brusselmans’ figureert: een overduidelijke verwijzing, ook in
postuur en gezichtsvorm, naar Eurocommissaris Frans Timmermans
van de Partij van de Arbeid. Alle clichés over Brussel komen in
het
spotje voorbij: Hans is voorstander van een ‘Europese superstaat’,
woont als Brusselse zakkenvuller in een villa, met een
conservatieve
antieke inrichting. Hij gooit grijnzend de uitslagen van Europese
referenda in het haardvuur en schrokt een rood-wit-blauwe taart
naar
binnen, want ‘Hans wil Nederland opslokken’. De boodschap: ‘Laat
Brussel niet de baas zijn, stem 23 mei SP.’
effect filmpje
Het effect van het
filmpje: je hoeft ‘stem 23 mei SP’ alleen maar te vervangen door
‘stem 23 mei Forum voor Democratie of PVV’ en het filmpje kun je
zo laten. Het filmpje werd prompt een hit op de sociale media,
maar
er kwam ook hevige kritiek, ook vanuit de eigen partij: niet
eerder
werd in een Nederlands campagnefilmpje zo grof op de man gespeeld.
Frans trekt ergens in het filmpje zijn broek uit (?) en gaat dan
spelen met speelgoed tanks, die in een rijtje langs het open haard
vuur rijden. Nergens in het filmpje is een inhoudelijk argument te
vinden. Ach Piet, maar is het geen satire? Pardon, het is dan wel
een
hele slechte satire. Het wordt totaal niet duidelijk dat het zo
bedoeld is. In je propaganda afglijden naar veramerikaniseerde
trumpmethoden en de methoden van de rechtse bagger zal de
verwarring
onder de mensen alleen maar groter maken en brengt een
rechtvaardiger
samenleving uiteindelijk geen stap dichterbij. Je blind staren op
de
negatieve rechtse bagger, hun methoden overnemen, opschuiven naar
hun
standpunten in sommige opzichten en je daarbij verliezen in de
concurrentie van de elkaar bestrijdende politieke partijen in de
parlementaire democratie, zal nooit het elan opleveren van grote
sociale bewegingen, die werkelijk de loop van de geschiedenis een
andere richting kunnen geven. Het levert na de verkiezingen door
de
compromissen met conservatieve groeperingen waartoe je bent
gedwongen
om op lokaal en nationaal niveau uiteindelijk een beetje invloed
te
kunnen uitoefenen hooguit een chronische vertrouwensbreuk op met
de
kiezer, die je dan later weer moet proberen terug te winnen van de
conservatief of ergere partijen. Zodat je gedwongen bent nog
verder
naar hun standpunt op te schuiven.
conclusie
Beter is het mensen
perspectief te bieden door aan te sluiten bij de talloze
initiatieven, coöperaties en andere samenwerkingsverbanden die op
lokaal niveau in de eigen omgeving oplossingen zoeken voor het
falen
van de neoliberale markteconomie en die sinds een tiental jaren
als
paddenstoelen uit de grond schieten, zoals collectieven in de
zorg,
energie en wooncollectieven en andere. Probeer een stem te geven
aan
die positieve beweging onder de mensen. Onder welke voorwaarden
kunnen zij hun initiatieven verder ontwikkelen, en welke eisen
stel
je daarbij? Dat is een betere insteek dan het filmje en de
achterliggende filosofie van de SP. Dat ze veel kritiek hebben op
de
Partij van de Arbeid vind ik op zich overigens niet zo’n punt. Dat
heb ik ook.
Piet van der Lende
Geen opmerkingen:
Een reactie posten