Zaterdagavond werd op Canvas (belgie) een reportage uitgezonden over armoede en dakloosheid in de Verenigde Staten. (Zie blog van vrijdag). De reportage is gemaakt door Ramita Navai. Zij is een freelance journaliste. Ze werkt voor verschillende media. Ze schrijft onder meer voor The Independent, The Irish Times en The Sunday Herald. Navai maakte al een hele reeks reportages voor het programma Unreported World van de Britse zender Channel 4.
Naast de aangrijpende verhalen van de dak en thuislozen en de indringende beelden van de vele gedoogde illegale tentenkampen voor daklozen was duidelijk dat de overheid op geen enkele manier hulpverlenend aanwezig is om de ergste nood te lenigen. Men laat de mensen keihard barsten, tot de dood erop volgt. Veel mensen hebben honger in de Verenigde Staten. De ersgte nood wordt gelenigd door voedselcentra van (fundamentalistische) christelijke groeperingen, die dit financieren met giften van rijke Amerikanen. Uit interviews met deze organisatoren van de voedselcentra werd echter duidelijk, dat wat betreft de aantallen mensen die ze konden helpen de grens bereikt was, maar dat in 2011 het aantal daklozen waarschijnlijk nog explosief zal toenemen. Voor deze mensen is er dan helemaal niets.
In de reportage waren twee kinderen te zien, die op een gegeven moment drie dagen niet hadden gegeten. Ook werd uit het interview met hen duidelijk, dat de Amerikaanse maatschappij zich afwendt van deze mensen die in armoede leven en dat dit het hele leven van de kinderen zal beinvloeden. Ze maakten duidelijk, dat de andere kinderen op school zagen, dat ze werden opgehaald bij een opvangcentrum voor dakloze moeders, dat ze zich daarvoor schaamden, dat de andere kinderen het niet begrepen en dat ze er niet over wilden praten met de andere kinderen omdat dit pijn deed. In sommige steden slapen duizenden mensen op straat en zijn de huizen van hele wijken dichtgetimmerd omdat de banken beslag hebben gelegd en de mensen uit hun huis hebben gegooid. Er werd een familie geinterviewd die over 14 dagen haar huis moest verlaten. Geen uitkering, geen werk, niets. Wat er over 14 dagen met hen ging gebeuren was een groot zwart gat. Ik vond het in dit verband jammer dat in de reportage geen mensen werden geinterviewd die het nog wel goed hadden en hoe zij over de verarming en de miljoenen daklozen dachten.
Ook was duidelijk dat de mensen die in rijen voor de verdeelcentra van voedsel stonden, voor een groot deel betaald werk hadden. Een man zei, dat hij 7 dagen in de week werkte en nog niet genoeg verdiende om te voorzien in zijn levensonderhoud. De lonen-niet alleen voor ongeschoolde arbeid- zijn soms wel met 40% gedaald. Ook hoger opgeleiden worden slachtoffer van het Amerikaanse rauwe kapitalisme. Want ook in beroepen voor hoger opgeleiden zijn de lonen soms te laag om van te leven. De mensen die in de rij stonden wilden voor dat lage loon wel werken, want iets is beter dan helemaal niets. De toegangsvoorwaarden tot de werkloosheidsuitkeringen zijn zeer streng en velen komen daar helemaal niet voor in aanmerking. De reportage noemt harde cijfers over de armoede in de Verenigde Staten en er zijn vele schokkende beelden te zien, die ik hier niet allemaal ga beschrijven. Je kunt fotoos en teksten uit de reportage en de reportage zelf bekijken.
Wat me tenslotte nog opviel was dat er nauwelijks politiek verzet lijkt te zijn en dat de geinterviewden bij reacties op de benarde omstandigheden waarin zij leefden geen enkele vorm van maatschappij-kritiek hebben geuit. Een dakloze kwam niet verder dan: 'ik weet niet wat er aan de hand is met Amerika'. Een andere dakloze werkte dag en nacht 'om er weer bovenop te komen'. Hij geloofde nog steeds in het neoliberale propagandaverhaal dat je- als je in de penarie zit- het slechts een kwestie is van kansen grijpen, hard werken en je best doen, dan kom je er wel. Het feit dat hij al langere tijd op deze manier op straat rondzwierf had hem blijkbaar niet op andere gedachten gebracht en deed hem niet twijfelen aan het neoliberale verhaal. De mensen die werden geinterviewd leken hun lot lijdzaam te ondergaan. Iedere vorm van maatschappijkritiek is ideologisch uitgeramd. Mensen sluiten zich hooguit aan bij een van de vele christelijke (fundamentalistische) kerken, die zich beperken tot charitas.
Toch is er wel verzet, maar het lijkt te gaan om marginale acties. Zie oa de Economic Human Rights Campaign. Wanneer je de term Economic Human Rights Campaign in Google invoert, krijg je vele hits. Eerdere reportages van Maarten van Rossum voor de EO ongeveer een jaar geleden laten de schrijnende sociale toestanden in oa New York zien en deze reportages bevatten wel reacties van gegoede Amerikanen over hoe ze er over denken. Deze reportages lijken echter gemaakt voor de vreselijke gevolgen van de economische crisis echt merkbaar werden.
Ik vraag me af of we in Nederland en Europa ook deze kant opgaan. Er is een duidelijke politieke stroming in Nederland aanwezig, die aansluit bij de Amerikaanse ideologie van onverschilligheid en stigmatisering van mensen die in armoede leven en die voorstander zijn van een keiharde aanpak op de manier zoals dat in Amerika ook gebeurt, daarbij de ideologische rechtvaardiging voor dit soort onrechtvaardige toestanden overnemend. Lees op internet de reacties maar op rechtse blogs als Elsevier en Geen Stijl. De scheldpartijen zijn daar niet van de lucht. Ze zullen wel zeggen dat ze het zo niet bedoeld hebben en dat de mensen 'die het echt nodig hebben' geholpen moeten worden, daarbij tegelijkertijd en direct erachteraan verwijzend naar het laakbare gedrag van de werklozen en daklozen, die door hun eigen gedrag in moeilijkheden zijn gekomen en die 'natuurlijk' streng aangepakt moeten worden. Werkloosheid en armoede is uiteindelijk je eigen schuld en heeft niets met de inrichting vand e maatschappij en de massawerkloosheid te maken. Deze ideologische verbinding van argumenten rechtvaardigt dat duizenden in ellende leven en de beter gesitueerden (bestuurders, politici, gegoede middengroeringen) gaan met een schoon geweten over tot de orde van de dag. Het nieuwe rechtse kabinet gaat allerlei maatregelen nemen die de hulpverlening en de toegang tot sociale zekerheid weer verder inperken en dit maakt deel uit van een ontwikkeling, die al langer aan de gang is. Wat dit betreft bevinden wij ons op een soort glijdende schaal naar beneden, waar in de afgelopen jaren de sociaal-democratie ook aan meegewerkt heeft.
Piet van der Lende
Wat je krijgt als je de bijstand afschaft, het sociale minimum verlaagt en de toetredingsvoorwaarden tot de sociale zekerheid steeds strenger maakt. Gaan we in Nederland met de nieuwe regering ook die kant op?
Wij vinden het een schandaal dat van der Laan antikraak niet als leegstand ziet en roepen de A'damse gemeenteraad op om zich hiertegen vol te verweren. Leegstand camoufleren met een enkele kraakwacht moet Amsterdam afwijzen.
De stad mag niet zwichten voor de druk van de nieuwe regering om alles wat maar enigszins afwijkt van het reguliere te bestrijden, maar moet Amsterdam als tolerante en spannende stad behouden.