Opmerkingen over de rechtse regering Wilders

 Solidariteit - Commentaar 512 - 19 mei 2024

Opmerkingen over de rechtse regering Wilders

Piet van der Lende

Maandenlang sleepten de onderhandelingen over een nieuwe kabinet zich voort. Hoewel vooral naar buiten kwam hoe streng de regels over migratie moeten zijn en de meningsverschillen daarover, blijken met name VVD en PVV het niet eens te kunnen worden over de bezuinigingen op de overheidsuitgaven, Hoe dan ook, uiteindelijk ligt er vijf maanden na de verkiezingen een rechts tot extreemrechts akkoord.

In de noodzakelijke maatregelen om de klimaatveranderingen tegen te gaan, treden vertragingen op. Van de sociale maatregelen die Wilders aankondigde, is weinig terechtgekomen. Halvering van het eigen risico is op de lange baan geschoven. Verhoging van minimumloon en uitkeringen is niet aan de orde. De mogelijkheden voor nieuwe migranten om legaal in Nederland te verblijven, worden vrijwel afgeschaft. Het aantal arbeidsmigranten wordt gehalveerd en er komt een asiel stop. Vanaf volgend jaar volgt een bezuiniging van honderd miljoen op het gemeentelijk bijstandsbudget.

Recht en orde

Het akkoord toont een 'recht en orde' ideologie die tot uitdrukking komt in bijvoorbeeld de sociale zekerheid. Te verwachten is dat de toetredingsvoorwaarden tot sociale zekerheidswetten, vooral de bijstand, worden aangescherpt. De aantallen daklozen zonder reguliere inkomsten en mensen zonder verblijfsvergunningen zullen explosief stijgen. De Participatie wet blijft, wie geen tegenprestatie levert (onbetaald werk) krijgt geen uitkering. De opsporing van fraude zal geen maatwerk kennen, ook na kleine vergissingen en overtredingen volgen strenge boetes - algoritmen zullen een hoge vlucht nemen.
Kortom, wie van een loon of uitkering afhankelijk is, kan van de nieuwe regering niet veel goeds verwachten.

Met veel sociale groepen is de racistische Wilders in oorlog. Moslims, zwarte mensen, hun collega's van kleur, uitkeringsgerechtigden en wie rond het minimumloon verdienen, gaan een onzekere toekomst tegemoet. Belastingverlagingen zullen de laagste inkomens niet helpen, alleen al omdat ze nauwelijks belasting betalen. Banen zullen verdwijnen door forse bezuinigingen op het ambtenarenapparaat en bijvoorbeeld in de cultuur- en kunstsector en bij de publieke omroep. Alleen al de laatste wacht een bezuiniging van honderd miljoen euro. De PVV haat hun 'eenzijdigheid'.

Platform economie

Nieuwsgierig hoe de VVD zich verbindt aan extreemrechts en hoe dat intern uitpakt, blijft een specifieke interne tegenstelling uit beeld. Namelijk over de moderne platform economie. Deze bestaat uit het leveren van diensten en goederen via digitale platforms, zoals eten bestellen via een app, een wasmachine via een webwinkel en een freelancer die een klus vindt via een 'freelancer platform'.
Die digitale platforms doen niets anders dan vraag en het versnipperde aanbod bij elkaar te brengen met behulp van digitale (internet) technieken en algoritmes. Voorbeelden zijn ook Google, Apple en Facebook, digitale platforms die handelen in data en informatie en advertentie-inkomsten hebben.
Veel kleine ondernemingen hebben verhoudingsgewijs meer kosten dan de economische platforms die geen dure huur voor het winkelpand kennen en geen voorraden hoeven aan te houden. Specialisatie biedt geen oplossing. Want via Bol.com is alles te bestellen. Vlot geleverd.

Maar niet alleen de kleine middenstand komt onder druk te staan, ook winkelketens raken in moeilijkheden. Het concept van een reeks winkels - kopen en afrekenen bij de kassa - is voor een deel verouderd. Het deel van de middenstand dat floreert, heeft zich aangesloten op de platform economie, zoals in de horeca. In Amsterdam bijvoorbeeld is wel in 'iedere straat' een kapper te vinden of een schoonheidssalon. Dat betekent onder meer dat er bedrijven zijn die kopje onder dreigen te gaan en andere profiteren van de moderne ontwikkelingen. Bedrijven die het hoofd financieel nauwelijks boven water kunnen houden, zullen dus andere overheidsmaatregelen willen dan die van de actuele ontwikkelingen profiteren.

Wilders en VVD

De VVD wordt bijna verscheurd door de tegenstelling tussen degenen die het neoliberale beleid van Rutte willen voortzetten, dus rigoureuze bezuinigingen om geld over te hevelen naar de technologisch geavanceerde bedrijven in de platform economie. Dus handhaving van de technologische fondsen en beperking van de sociale zekerheid, volgens de klassieke modellen van de VVD. Dus ook voortzetting van de privatiseringen, verhoging indirecte en verlaging van de directe belastingen, enzovoort. Het Nederlandse op de export gerichte verdienmodel, waarbij technologisch geavanceerde bedrijven de concurrentie met bedrijven in andere landen aangaan met (financiële) steun van de overheid.
Maar daar staat de groep klassiek liberalen tegenover. Zij willen de bescherming van het binnenlands kapitaal door belastingverlagingen, geen grote bezuinigingen, steun aan de noodlijdende middenstand in plaats van de grote technologiefondsen. Wilders grijpt de tegenstellingen aan door bescherming van binnenlands kapitaal te eisen, terwijl hij met de mond belijdt dat hij geen grote bezuinigingen wil en de noodlijdende middenstand door belastingverlagingen wenst te steunen.

Overigens,voordat zo'n dertien jaar geleden Rutte aan de macht kwam, had hij op het nippertje gewonnen van Rita Verdonk die haar ogen richtte op de middenstand en het binnenlands kapitaal. Er is dus sprake van een oude tegenstelling die mogelijk Wilders in rechtse kringen verkiezingssteun heeft geboden.

Publiek debat

Deze tegenstellingen in het moderne kapitalisme beïnvloeden het publieke debat. Veel bedrijven die tegen het beleid van Rutte waren, gebruiken dezelfde strategie als die in de tabaksindustrie. Ze brengen zoveel mogelijk desinformatie om twijfels te zaaien. Dat zien we nu in het Nederlandse klimaatdebat gebeuren. Het gaat dan met name om twijfels aan wetenschappelijk onderzoek naar schadelijke effecten. En daarmee stellen zij de miljarden ter discussie die in technologische en klimaat fondsen worden gestoken. Dus in feite betwisten ze de overdracht van staatskapitaal naar technologisch geavanceerde bedrijven en eisen zij bescherming van en steun aan het binnenlands kapitaal.

We kunnen de tegenstellingen zien als een strategie, waarin zowel de bedrijven die ten onder dreigen te gaan in de platform economie als de bedrijven die moeten voldoen aan strenge milieueisen (waardoor ze hoge kosten hebben), scepsis verspreiden over het klimaat en Europese samenwerking.
Een groeiende oppositie tegen het huidige Nederlandse verdienmodel van dertien jaar Rutte. De PVV speelt daar handig op in, onder andere met het alternatief dat de kapitalistische concurrentie-economie versterkt door lastenverlichting, het einde van subsidies voor groene energie en de beperking van de migratie. Maar enerzijds zullen bedrijven uit Nederland vertrekken en anderzijds houden bedrijven met problemen die ook na de lastenverlichting. Zij zullen arbeid(st)ers moeten ontslaan. De financialisering van de economie hangt als een molensteen om de nek van winkelbedrijven die torenhoge huren moeten betalen. Met als aannemelijk gevolg: massa-werkloosheid.

Orban

Binnen de kaders van de kapitalistische concurrentie-economie lijkt geen werkelijke oplossing te bestaan voor de grote problemen van deze tijd en zeker niet door de komende rechtse regering. Nodig is: een controle op of nationalisatie van de grote platforms - afromen van hun duizelingwekkende winsten en zo klimaatmaatregelen financieren - socialisering van de publieke taken die in dertig jaar neoliberalisme geprivatiseerd zijn. Niet verrassend ontbreken deze maatregelen in het regeerakkoord. Dat is sociaaleconomisch een compromis om a) de tegenstellingen in de platform economie te overbruggen en b) goedkope arbeid voor alle bedrijven te handhaven. Protest tegen deze en andere regeringsmaatregelen zal te maken krijgen met een toenemende repressie.

Zoals bekend beschouwt Wilders de Hongaarse president Orban van Hongarije als een leermeester. Laten we niet vergeten dat Orban in 2015 een op arbeid gebaseerde welvaartsmaatschappij bepleitte en later dwangarbeid in werkkampen invoerde voor 'lastige' werklozen.

Dit is nummer 512 van Solidariteitcommentaar. We brengen veertiendaags een e-mail uit met brandend commentaar op actuele ontwikkelingen. Het commentaar verschijnt eveneens op onze webstek solidariteit.nl. De versie op de webstek is opgemaakt en eenvoudig te printen.
Vrienden en bekenden zijn welkom en kunnen zich gratis abonneren op ons elektronisch commentaar: solidariteit.nl/webzine.html. Opzeggen kan daar ook.
Of mail ons via redactie@solidariteit.nl.

Enkele opmerkingen over de FNV, de pensioenwet en de PVV

Onenigheid over de nieuwe pensioenwet suddert door in de nieuwe coalitie tussen PVV, BBB, NSC en VVD. Geen tekst in het regeerakkoord. Protesten van de FNV tegen alleen de pensioenwet zullen leiden tot versterking van de PVV.

Op woensdag 17 januari 2024 publiceerde NOS Nieuws het volgende artikel: ‘Discussie pensioenwet laait weer op door NSC, BBB en PVV’. Citaat uit het artikel: ‘De discussie over de nieuwe pensioenwet, de Wet toekomst pensioenen, laait opnieuw op in de Tweede Kamer. NSC, BBB en PVV hebben grote kritiek en stellen voor de wet op belangrijke onderdelen te wijzigen, zo bleek tijdens een Kamerdebat’. Lees verder.... Er was dus grote onenigheid tussen de VVD aan de ene kant, die de pensioenwet steunt, en aan de andere kant BBB, NSC en PVV.

In de loop van 2024 kondigden de vakbonden grote acties aan op het gebied van de pensioenen. Het gaat dan met name over het vroegpensioen voor mensen met zwaar werk. De Regeling Vervroegd uittreden verloopt, en een nieuwe is nog niet afgesproken. De FNV is nu in actie voor een nieuwe regeling.

Woensdag 15 mei 2024 bleken de onderhandelingen over het nieuwe regeerakkoord langer te duren dan verwacht. Men had een ‘bijna akkoord’. De redenen van de vertraging leken onduidelijk, maar de NOS zei in haar liveblog over de onderhandelingen het volgende. 'VVD en NSC wijzen achter de schermen naar elkaar. Volgens bronnen is er vandaag aan de onderhandelingstafel in ieder geval nog gesteggeld over de pensioenen. Eerder was de verwachting dat de onderhandelaars tot het begin van de middag nodig zouden hebben.

Aangezien de voorspellingen van de NOS ‘volgens bronnen’ over onderdelen van het akkoord nog voor het akkoord bekend was, allemaal bleken te kloppen, zou het bovenstaande ook wel eens kunnen kloppen. Verder was in het nieuws, dat er één zinnetje in het akkoord stond over de pensioenen, en dat daar dus over dat ene zinnetje, drie uur gepraat zou zijn. In het akkoord zoals dat gepubliceerd werd stond echter NIETS over de pensioenen. Hebben ze dat ene zinnetje maar weggelaten, omdat ze het niet eens konden worden?

Ik zie het volgende scenario al voor me. De FNV protesteert tegen de pensioenregelingen, met voorbijzien aan de repressie van de nieuwe extreem rechtse regering die er zeker gaat komen, de PVV schaart zich vervolgens bij het conflict in het extra parlementaire kabinet achter de FNV, er komt een kabinetscrisis en nieuwe verkiezingen, en de PVV gaat naar 50 zetels met de stemmen van de gepensioneerden. Dit gaat gebeuren wanneer er geen brede protestcoalitie tegen de PVV-regering komt, die alle repressieve aspecten van de nieuwe coalitie aan de orde stelt in hun onderlinge samenhang, waarbij de PVV genoemd wordt wat zij in werkelijkheid is.

Wat nu gebeurt is dat de specifieke belangengroepen allemaal in hun kritiek hun eigen thema’s aan de orde stellen. De FNV bonden zetten zich schrap tegen de bezuinigingen, en het gebrek aan maatregelen die nodig zijn om bestaanszekerheid te verbeteren maar noemen de komende regering Wilders niet wat zij is en stellen bijvoorbeeld de afbraak van de democratie en de komende repressie niet aan de orde.

Piet van der Lende

nieuwe manier van inzien van het dossier bij WPI (Sociale dienst)

Amsterdam gaat over op nieuwe ICT ondersteuning voor de re-integratieactiviteiten; daarbij wordt het ook mogelijk voor Amsterdammers om zelf hun eigen dossier (de eigen gegevens, toegezonden brieven, etc.) digitaal via internet in te zien via hun DigID; het systeem wordt verder ontwikkeld, waardoor het in de toekomst ook mogelijk kan worden om de voortgang van aanvragen te zien. Dit betekent overigens niet dat dit de enige manier zal worden om gegevens in te zien, wetende dat niet iedereen DigID heeft. Op wat voor termijn dit alles gerealiseerd gaat worden weet ik niet. Ook niet of bijvoorbeeld rapaportages van klantbegeleiders en/of inkomensconsuleten of uitslagen van keuringen digitaal zullen zijn in te zien. Ik weet ook niet of er dingen zijn die je digitaal via internet kunt wijzigen en of je via deze weg ook kunt communiceren met ambtenaren via bijvoorbeeld een chatbox.

Piet

Frustrerende ervaringen met de overheid en het energie noodfonds. Ga in bezwaar als je het er niet mee eens bent!

 Steeds meer gaat de overheid ertoe over, de uitvoering van de werkzaamheden uit te besteden aan stichtingen, waarbij het maar de vraag is, of de Algemene Wet Bestuursrecht van toepassing is en en er bezwaar en beroepsmogelijkheden open staan. Een voorbeeld is de stichting van het Inlichtingenbureau, dat gegevens van uitkeringsgerechtigden verstrekt aan gemeenten en ook door gemeenten is opgezet. Het is een belangrijk knooppunt bij de opsporing van fraude en de beoordeling van aanvragen van een uitkering of de uitvoering van regelingen, zoals kwijtschelding van gemeentelijke heffingen. Het inlichtingenbureau is een stichting en is dus behalve indirect aan de gemeenten die haar hebben opgericht aan niemand verantwoording verschuldigd. 

Noodfonds energie. 

De regering en de energiemaatschappijen hebben een noodfonds energie ingesteld voor minima, die vanwege de sterk verhoogde prijzen van energie een te groot deel van hun inkomen aan energie moeten besteden. Ook het Tijdelijk Noodfonds Energie is een onafhankelijke privaatrechtelijke stichting. Budget Energie, Eneco, ENGIE, Essent, Greenchoice, Innova Energie, Pure Energie, Vattenfall en Vrij op Naam hebben geld gegeven aan het fonds. Ook de Rijksoverheid steunt het Noodfonds met een subsidie. Het noodfonds zegt tegen mensen die het niet eens zijn met de beslssing van het fonds, dat bezwaar en beroepsmogelijkheden op grond van de Algemene Wet bestuursrecht niet van toepassing zijn. Wel heeft het noodfonds een mogelijkheid voor ‘herziening’ waarbij ze nog een keer naar je gegevens kijken. Maar wij zijn van mening, dat de Algemene Wet Bestuursrecht wel degelijk van toepassing is.  Het is wat dit betreft een voorziening voor de minima, die door de overheid is ingesteld. Jurisprudentie wijst uit, dat in sommige gevallen stichtingen wel degelijk onder de wet vallen, bijvoorbeeld als de overheid er een substantieel bedrag in steekt en er een regeling voor is gemaakt. Dus ga wel in bezwaar en daarna eventueel naar de rechter als je het er niet mee eens bent! Al heeft de rechter over dit noodfonds voorzover wij weten nog geen uitspraak gedaan. Maar het is de moeite waard om het te proberen. Er zijn bijvoorbeeld mensen, die het niet eens zijn met de beslissing van het noodfonds, omdat ze nu een betrekkelijk laag bedrag aan energie betalen, waarop de beslissing van het noodfonds is gebaseerd, maar sommige mensen verwachten dat ze meer gebruiken en vrezen, dat ze aan het eind van het jaar een hoog bedrag moeten bijbetalen. Daarmee wordt in het noodfonds geen rekening gehouden. 

Deze trend van stichtingen die overheidstaken uitvoeren compliceert de toepassing van de Algemen Eet Bestuursrecht en het gevaar bestaat van uitholling van de rechten van burgers bij overheidsbesluiten en de besteding van geld door de overheid. Medezeggeschaps instellingen zijn vaak niet van toepassing en als derechter beslist dat de AWB niet van toepassing is, hebt je als burger minder rechten. Kortom: een uitholling van de democratie dreigt Heb je voorbeelden van beroepsprocedures bij stichtingen laat het ons dan weten, dan kunnen we kennis verzamelen en ertegen ageren als de AWB niet van toepassing is. 

Bijstandsbond,

Piet van der Lende

Petar Kapralov

De Sociale Dienst en participweren vanuit de bijstand. Een reactie op een brief van wethouder Groot Wassink van Amsterdam

Op 4 maart 2024 stuurde wethouder Groot Wassink van Amsterdam een raadsinformatiebrief naar de gemeenteraad getiteld ‘Proces visie participeren vanuit de bijstand’. In de brief worden uitgangspunten geformuleerd voor overleg met sociale en lokale partners om in samenwerking met WPI te komen tot activering van mensen in de bijstand. 

Het is een vaag stuk, waaruit niet blijkt wat de wethouder nu precies wil. Samenwerking met lokale partners wordt genoemd, maar niet wie dat dan volgens de wethouder moeten zijn. Wij vinden, uitgangspunt moet zijn dat vrijwilligerswerk, het volgen van een therapie, deelname aan cursussen en gespreksgroepen vrijwillig moet zijn. Druk vanuit de WPI moet niet uitgeoefend worden. Toch ziet de wethouder het vrijwilligerswerk en allerlei andere activiteiten in het verlengde van de gang naar betaald werk, het is daarvoor een opstapje. Hij erkent niet echt dat voor het overgrote deel van de bijstandsgerechtigden betaald werk nooit meer weggelegd zal zijn en dat daar dan ook niet naar gestreefd moet worden. Verder: er mag geen relatie bestaan tussen het wel of niet deelnemen aan bovengenoemde activiteiten en het recht op een bijstandsuitkering. Daar mag bij bijstandsgerechtigden die niet weg naar betaald werk op kunnen gaan, niet aan de orde zijn. Wij vrezen, dat die druk toch uitgeoefend gaat worden. Onze ervaring is, dat er klantmanagers zijn, die weinig ervaring of kennis hebben in het omgaan met arbeidsongeschikten in de bijstand en die toch druk uitoefenen en weinig ruimte laten voor initiatieven van de bijstandsgerechtigde zelf. Daarbij plaatsen wij vraagtekens bij de communicatie tussen de hogere en lagere niveaus van WPI. We komen af en toe een klantmanager tegen die in feite zijn eigen regeltjes maakt. Daarnaast beschikken de klantmanagers maar beperkt over een sociale kaart van Amsterdam. Zij kunnen de bijstandsgerechtigde vaak niet zo goed adviseren.  Bovendien is het de vraag, of bijstandsgerechtigden wel verantwoording moeten afleggen aan klantmanagers over het vrijwilligerswerk dat zij doen of bijvoorbeeld de therapie die zij volgen. Vrijwilligerswerk is een eigen keuze. Het gevaar bestaat, dat het nieuwe beleid de kant opgaat van de verplichte tegenprestatie, waar de wethouder zelf tegen is. Het gevaar bestaat verder, dat het nieuwe beleid in feite het ontwikkelen van werken met behoud van uitkering wordt. 

Complicaties

De wethouder heeft als uitgangspunt, dat de bijstandsgerechtigden niet in de steek moeten worden gelaten, en daarom opgeroepen moeten worden om hen te steunen, activeren voor vrijwilligerswerk, etc. Het is de vraag, of dat via de weg van WPI moet gebeuren. Neem als voorbeeld de buurtcirkels Dat zijn gespreksgroepen in de buurten om eenzaamheid te bestrijden. De buurtcirkels kunnen verschillende activiteiten ontplooien, zoals spelletjes doen, of andere activiteiten zoals museumbezoek. Ze worden begeleid door professionele ambulante begeleiders van HVO Querido, Leger des Heils en andere welzijnsorganisaties. De begeleiders werven kanididaten voor de buurtcirkel. Zo zijn er in iedere buurt meerdere en ook in andere steden. Er wordt dus qua werving en begeleiding al het nodige gedaan om bijstandsgerechtigden niet in de steek te laten. Deze manier van werven heeft het voordeel, dat ook Wia en AOW-gerechtigden in beeld komen. Interventie van WPI kan de zaak compliceren. Bijvoorbeeld het verhaal van een klant, die aan een buurtcirkel deelnam, en die daarmee moest stoppen, omdat hij van de WPI een ander activeringstraject moest volgen. Wij denken dat activering van klanten op een andere manier moet worden ingevuld dan via de WPI. Met name arbeidsongeschikten op psychische gronden schieten vaak in de stress als ze een oproep van WPI krijgen. Zij zijn vaak ook niet in staat om veel activiteiten te ontplooien, omdat ze een burnout hebben of andere klachten. Maar dit geldt ook voor veel lichamelijk gehandicapten. Vaak is het beste dat de WPI die mensen met rust laat en dat via andere wegen hulpverlening of ondersteuning of activering wordt ingezet. 

Piet van der Lende

Datauitwisseling om zwart geld circuit tegen te gaan

 Platformbedrijven zoals Marktplaats moeten gegevens doorgeven aan de belastingdienst. Die geeft het door aan het inlichtingenbureau en die weer aan de gemeenten. Gevolgen voor mensen met uitkeringen

Sinds 1 januari vorigjaar is een Europese wet van kracht, die platformbedrijven zoals Marktplaats verplicht om inkomsten van deelnemers aan het platform door te geven aana de belastingdienst. De wet heeft onder andere de bedoeling zwarte inkomsten bloot te leggen. Waarschijnlijk zal de belastingdienst een seintje aaan gemeenten, cq sociale diensten geven, dat een bijstandsgerechtigde op een platform geld verdiend heeft. Centralae rol in dit proces heeft het inlichtingenbureau, een stichting die aan niemand veranatwoording hoeft af te leggen. Het BSN nummer van een uitkeringsgerechtigde kan door het Inlichtingenbureau op verzoek van de gemeente aan de belastingdienst toegestuurd worden. Daar onderzoeken ze of er iets is veranderd in het inkomen of vermogen van de uitkeringsgerechtigde. Als de belastingdienst antwoord geeft dat er iets is veranderd, wordt dit door het inlichtingenbureau doorgegven aan de gemeente. Dit kan voor de gemeente aanleiding zijn een nader onderzoek in te stellen. Markplaats hoeft zijn gegevens echter pas door te geven als een uitkeringsgerechtigde 30 keer per jaar of meer iets heeft verkocht en ook als er iets is verkocht van meer dan 2000 euro. Het nadere onderzoek kan leiden tot terugvordering en/of een boete wegens verzwegen inkomsten. In veel gevallen zullen de inkomsten worden verrekend met de bijstandsuitkering. De nieuwe wet, die al vanaf 2022 van kracht is, komt vanwege de complexiteit nu pas tot uitvoering bij de Belastingdienst.

Weg met de kliklijnen!

Overal in Nederland stellen gemeenten kliklijnen in voor het melden van bijstandsgerechtigden, die verdacht worden van fraude. Hoewel overheidsinstanties over het algemeen moeilijk telefonisch bereikbaar zijn bijvoorbeeld wanneer je een klacht wilt indienen, is hier een laagdrempelige stimulans ingevoerd om bijstandsgerechtigden aan te geven, telefonisch, per email, per brief of door een formulier op een website in te vullen. 

Nieuwe discussie over de kliklijnen

In 2022 maakte regisseur Jurrien van Rheenen, in coproductie met CC Amstel in Amsterdam & Theater en Productiehuis de Generator in Leiden de voorstelling Het Gesprek over het bijstandsbeleid in Nederland. In het maken van de voorstelling zochten zij naar manieren om invoelbaar te maken wat het bijstandsbeleid met je doet, zodat zij bewustwording konden creéren rondom dit thema.⁣⁣ De onleefbaarheid van de bijstand wordt inzichtelijk gemaakt. Er zijn sinds 2022 tot nu toe verschillende voorstellingen in den lande geweest. In het voorjaar gaat de voorstellingenreeks verder. Na afloop van de toneelvoorstelling waren er steeds discussies over hoe de toeschouwers de toneelvoorstelling beleefd hadden. Bij deze discussies kwamen in verschillende gemeenten ook de kliklijnen aan de orde. In de zaal zaten vaak gemeenteraadsleden of andere vertegenwoordigers van de gemeente. In Leiden heeft deze discussie geleid tot het off-line zetten van de kliklijn. Hetzelfde was het geval in Breda. In Amsterdam gaat een gemeenteraadslid vragen stellen aan de wethouder. 

Kliklijnen maken meer kapot dan je lief is

 Kliklijnen leiden tot onderling wantrouwen en angst bij de burgers. Bij kliklijnen komen wel veel meldingen binnen, maar dan? Die vele meldingen van verdachtmakingen die vaak onterecht zijn worden niet allemaal behandeld, dat is onmogelijk. Gevolg gefrustreerde burgers, wier wantrouwen jegens de overheid en alles en iedereen weer wordt versterkt. De politie seponeert veel aangiftes, als ze al in behandeling worden genomen.

Dat doet de sociale recherche ook. Zo gaan burgers elkaar wantrouwen en verlinken en ontstaat een soort bureaucratische angstmaatschappij. Schichtig kijken wij op straat lopend om ons heen. Ach nee, ik heb niks te verbergen, want privacy heb ik niet nodig. Maar je komt in Amsterdam wel in de databank Sherlock waarin alle mensen zitten waarover ooit iets is gemeld, ook onschuldige burgers. En de toeslagen affaire bewijst dat als je eenmaal onschuldig op een zwarte lijst bent terechtgekomen, dat grote moeilijkheden kan opleveren. 

 In werkelijkheid zijn de kliklijnen voor de daadwerkelijke bestrijding van fraude en de inrichting van een veilige samenleving totaal overbodig, sterker nog ze hebben een averechts effect.  Kliklijnen  breken de gemeenschapszin en het gevoel voor solidariteit met elkaar af. Individuele burgers en  verschillende groepen burgers gaan elkaar als vijanden beschouwen en worden tegen elkaar opgezet. De eindeloze opdeling van de bevolking in verschillende elkaar sterk wantrouwende specifieke belangengroepen dient de verdeel en heers strategie van de neoliberale bestuurders, of die dat nu bewust zo bedoeld hebben of niet. Ze kunnen op het ene moment specifieke maatregelen nemen voor de ene groep, mede op basisi van de resultaten van een kliklijn, waarbij het andere deel van de bevolking zegt: dit is terecht, Er wordt gespeeld op emotie. Kijk eens hoe slecht de medeburgers zijn!. Ze verdienen de vrijheid niet! Aanpakken die klotefiguren! Verbod en repressie!  

frauderende bijstandsgerechtigden?

Ditzelfde geldt voor de kliklijn van frauderende bijstandsgerechtigden. Bij veel van de  meldingen bleek er niets aan de hand te zijn of er werd niets mee gedaan, of het bleken vage meldingen te zijn die niet konden worden nagetrokken. Wij worden ook wel eens gebeld door iemand die een frauderende bijstandsgerechtigde wil melden waarbij ze per oingeluk denken dat wij de sociale dienst zijn. Wat wij daarbij merken, en ook horen van bijstandsgerechtigden die op ons spreekuur komen en het slachtoffer zijn van een melding is dat veel burgers een kliklijn bellen uit rancune Men wil specifiek iemand pakken en erbij lappen, omdat men een persoonlijk hekel aan die persoon heeft of omdat er verschillende belangen in het spel zijn. (Verdeling van een erfenis bijvoorbeeld) De bellers worden dikwijls in het geheel niet gedreven door ideele motieven voor de inrichting van een rechtvaardige maatschappij. Sociale rechercheuers hebben mij verzekerd, dat de meeste informatie die zij in eerste instantie gebruiken niet afkomstig is van verre kennissen, of een buurman of kroegbezokeer die de persoon oppervlakkig kent, maar de meeste meldingen waar iets mee gedana wordt komen uit de zeer naaste omgeving. Je broer, de vriendin waarmee je samenwoont, je vader of moeder. 

Nederland is niet alleen dol op klikken, maar is er ook zeer bedreven in. Het kost maar een telefoontje om iemand bij de overheid aan te geven. Een brief schrijven kan ook. De klikker kan volstrekt anoniem blijven. ‘Het is dan wel belangrijk dat u alles doorgeeft wat u weet of vermoedt’, meldt het Meldpunt Bijstandsfraude Amsterdam. ‘Het meldpunt kan u als anonieme melder immers niet meer benaderen voor aanvullende informatie of vragen.’

kliklijnen zijn ook een middel voor gewetenlozen om geld te verdienen

Valse aangifte is strafbaar, maar niet als je anoniem bent. In Nederland Klikland wordt de naamloze tipgever volledig beschermd, niet degene waarover mogelijk vals wordt gemeld. Het doorgeven van meldingen is ook een verdienmodel. Zo verkoopt de publiek-private, en zeer populaire, kliklijn Meld Misdaad Anoniem (M.) meldingen aan de politie, gemeenten, energieleveranciers en de Belastingdienst.

Deze zogeheten partners betalen jaarlijks als abonnee en per melding. Dus stel, je wil je ex dwarszitten, dan kun je dat anoniem melden. De kliklijn M. beoordeelt de melding en verkoopt haar aan de politie. Maar óók aan de energieleverancier, de verzekeraar, de Belastingdienst (zwart geld) én de gemeente. Er zijn dus zowel overheidsinstanties als private bedrijven die meldingen inkopen. Tel uit je winst!

Met veel van die gekochte meldingen gebeurt vrijwel niets, maar ze komen wél in een datasysteem te staan. Dat hebben we hierboven al vermeld. Ook al weet iedereen dat anoniem meldingen valse aangiften uitlokken. In 2018 bleek uit onderzoek van De Groene Amsterdammer, dat iedere gemeente op z’n eigen manier met deze privacygevoelige gegevens omgaat. Eindhoven bewaart de gekochte anonieme tips twee jaar. Dongen drie maanden. Tilburg, Utrecht en Den Bosch vijf jaar en Rotterdam ‘niet langer dan noodzakelijk’.

En zo kan dankzij deze handel in geruchten de ex, zonder het te weten, járen in meerdere systemen staan met bijvoorbeeld het valse vinkje ‘wietzolder’ achter de naam. We kennen allemaal de resultaten van een onderzoek naar de zogeheten Fraude Signalering Voorziening van de Belastingdienst in verband met de toeslagenaffaire. Een kwart miljoen mensen bleken – vaak onterecht – op fraudelijsten te staan zónder dat zij dit wisten. En veel te lang ook. Ze konden zich niet verweren. ‘Zo ontstond een gat in de rechtsbescherming. Veroorzaakt door de overheid

Het lijkt alleen een probleem van de Belastingdienst. Maar veel gemeenten slaan dus ook anonieme meldingen ergens op. We nomden in het begin al Sherlock van de sociale dienst in Amsterdam. Op de site van uitkeringsinstantie het UWV staat een zeer uitgebreide handleiding hoe je anoniem iemand van frauderen kunt beschuldigen. Bij de SVB kun je je gepensioneerde buren het leven zuur maken door ze anoniem te verraden. Bij alle zorgverzekeraars kun je die vervelende oom betichten van gesjoemel. Anoniem uiteraard. De lijst is eindeloos.

Het is merkwaardig dat in Nederland nauwelijks een debat over dat anoniem klikken wordt gevoerd. Maar met het toneelstuk “Het Gesprek’ komt er toch iets op gang.

Piet van der Lende

Verouderd intakeformulier

  Ambtenaren gebruikenten tot nu toe in Amsterdam een verouderd intake formulier waarop de uitslag van een fraudescoringskaart moest worden ingevuld 

  Er is in de pers naar aanleiding van een uitzending van het radioprogramma Argos in 2022 veel te doen geweest over de zogenaamde ‘fraudescoringskaart’ die sociale diensten, ook in Amsterdam vanaf 2008 onder wethouder Van Es, gebruikt hebben om eventuele fraude bij de aanvraag van uitkeringen op te sporen. Je kunt de podcast van Argos beluisteren. https://www.vpro.nl/argos/lees/onderwerpen/artikelen/2022/hoe-een-verboden-excelsheet-bepaalt-wie-verdacht-wordt-van-bijstandsfraude.html 

Vanaf 2004 gebruikten maar liefst 158 gemeenten de fraudescorekaart. Mensen die een uitkering aanvroegen liepen door het gebruik van de fraudescorekaart de kans al bij voorbaat verdacht te zijn. Dat kan zomaar zijn omdat je bijvoorbeeld ooit kapster of bouwvakker was, of in een bepaalde wijk woonde of woont. Specifieke doelgroepen kregen daarin het stempel van een risicogroep / potentiële fraudeurs. Je was dus bij voorbaat al verdacht en kreeg hierdoor waarschijnlijk extra controles, huisbezoeken etc. De fraudescoringsskaart bleek na onderzoek discriminerend en stigmatiserend te zijn en geen goede indicatie te geven van potentiele fraude. De kaart was daarvoor te krakkemikkig gemaakt op basis van al snel verouderde risicoprofielen. 

commotie

Naar aanleiding van de commotie rond de fraudescoringskaart hebben vele gemeenten de kaart afgeschaft. Naar nu blijkt werd in Amsterdam een verouderd formulier gebruikt waarop de ambtenaar de uitslag van de fraudescoringskaart moest aangeven en of de klant op een rood of een groen spoor werd geplaatst. In een dossier naar aanleiding van een rechtszaak vonden wij de mededeling: 'de scorekaart is ingevuld op 07-12-2023. Uitkomst scorekaart: rood of groen. Nader onderzoek wordt verricht door een inkomensconsulent of een handhavingsspecialist'. Rood of groen betekent bij de aanvraag van een uitkering op basis van de scorekaart op een rood of een groen spoor komt. Groen betekent, dat je binnen 14 dagen een uitkering hebt en dat er geen risico op fraude wordt vastgesteld, rood spoort betekent dat er risico is op fraude en dat een nader onderzoek moet worden ingesteld, dat weken kan duren. Soms moet je dan vele weken op een toekenning van een uitkering wachten.  

verouderd intakeformulier

Aanvankelijk sprak de gemeente Amsterdam haar verbazing uit over het feit, dat wij het verouderde intake formulier hadden gevonden. De gemeente zei, dat naar haar weten de fraudescoringskaart al tien jaar niet meer in gebruik was, en vroeg om het uitkeringsnummer van het betrokken dossier. De gemeente stelde een onderzoek in. Uit dit onderzoek bleek, erkent de gemeente nu, dat het verouderde intakeformulierwerd gebruikt in vele gevallen. De gemeente ontkent nu echter, dat naar aanleiding van het verouderde formulier een fraudescoringskaart werd ingevuld. Die is niet in gebruik geweest. Op onze vraag hoe het dan kan, dat op het formulier de vraag staat 'fraudekaart ingevuld ja/nee en groen spoor of rood spoor. Vullen ambtenaren dan soms zomaar wat in, zonder na tegaan of het antwoord wel klopt? Het antwoord van de woordvoerder was:´dat weet ik niet. 

Piet van der Lende

Kwijtschelding van gemeentelijke heffingen, een ingewikkelde kwestie

 Enige tijd geleden organiseerde de Bijstandsbond in Amsterdam een voorlichtingsbijeenkomst over kwijtschelding van gemeentelijke heffingen. Aanwezig waren twee ambtenaren van de Dienst Belastingen van de gemeente Amsterdam die uitleg gaven aan de aanwezige belangstellenden. Die vielen tijdens de voorlichting en bij het stellen van vragen van de ene verbazing in de andere. 

In de gemeente Amsterdam worden ieder jaar 80.000 verzoeken om kwijtschelding van gemeentelijke heffingen ingediend. De helft wordt volledig geautomatiseerd toegekend. Het Inlichtingen Bureau verstrekt gegevens over de leefvorm, het inkomen en het vermogen en bij 40.000 blijkt dus automatisch, dat ze voor kwijtschelding in aanmerking komen. De andere 40.000 worden handmatig verwerkt. Er is dan bijvoorbeeld een signaal van het Inlichtingen Bureau dat het vermogen en/of het inkomen boven de grens ligt voor het toekennen van kwijtschelding. Ongeveer een derde van de handmatig verwerkte verzoeken wordt afgewezen. Die mensen krijgen dus geen kwijtschelding. De belangrijkste oorzaak voor het afwijzen van kwijtschelding is, dat de betrokkene niet reageert op de brieven waarin de Belasting Dienst om meer informatie en/of documenten vraagt. Zij moeten de aanslag betalen omdat ze niet gereageerd hebben. Er wordt opgemerkt dat er veel burgers tussen zitten, die niet zelfstandig de gevraagde inlichtingen kunnen verstrekken, of die de brief niet kunnen lezen omdat ze laaggeletterd zijn. 

Van alle aanvragers wordt dus getoetst bij het Inlichtingen Bureau of ze voor kwijtschelding in aanmerking komen. De leefvorm (alleenstaand of samenwonend) het inkomen, het vermogen en het hebben van een motorvoertuig worden dus getoetst. Maar de Dienst Belastingen kan dus een brief sturen met de vraag om nadere documenten, maar als ze het zelf kunnen uitzoeken, bijvoorbeeld gegevens over een motorvoertuig bij de Rijksdienst voor het Wegverkeer dan doet de Dienst Belastingen dat, dan hoeven de burgers geen gegevens in te sturen. Als op grond van de gegevens van het Inlichtingen Bureau kwijtscchelding wordt toegekend, dan hoeft de betrokkene het jaar daarop geen kwijtschelding aan te vragen, die wordt dan automatisch toegekend. Het jaar daar weer op moet je het weer zelf aanvragen. Alle burgers die kwijtschelding hebben krijgen een brief met 0 aanslag en de mededeling ‘u heeft volledig kwijtschelding’. 

Wij moeten in de gaten houden dat de vermogensnormen voor kwijtschelding verschillen van de vermogensnormen in de bijstand, bij kwijtschelding zijn ze lager. Een paar jaar geleden mocht je voor het toekennen van kwijtschelding zelfss helemaal geen vermogen hebben, had je 500 euro gespaard dan moest je dat als gemeentelijke heffingen betalen. De huidige normen zijn dus een aanzienlijke verbetering in de wet. Dit is gebeurd na jarenlange lobby ook van de Bijstandsbond en anderen. Per 1 januari 2023 zijn de normen voor hoeveel spaargeld je mag hebben verhoogd. De vermogensnormen zijn nu 3441 euro voor een alleenstaande en 4437 euro voor een alleenstaande ouder, en 4572 euro voor een echtpaar/samenwonenden. Een auto is ook vermogen. Een auto wordt niet meegerekend als hij minder dan 3350 euro waard is. Uitzonderingen zijn als je kunt aantonen, dat de auto onmisbaar is, bijvoorbeeld door een invalidenparkeerkaart of een verklaring van je werkgever dat de auto onmisbaar is voor je werk. Motorvoertuigen worden dus ook meegerekend. Een brommer ouder dan 5 jaar wordt niet meegerekend. Als het geen motorvoertuig met een kenteken is, wordt het niet meegerekend, dus fietsen al of niet electrisch blijven erbuiten. Kwijtschelding is mogelijk voor privé personen en het privé inkomen van ondernemers. Dus de privebelastingen van de ondernemer. Ondernemers kunnen voor hun bedrijf geen kwijtschelding aanvragen. Bij de aanvraag van privé ondernemers duurt het een jaar voor er een beslissing komt. Een aanvraag uit 2022 wordt pas in 2023 over beslist.

Als je de aanslag al hebt betaald, en toch kwijtschelding vraagt, moet dat binnen drie maanden. Zo niet, dan heb je pech gehad, ook al voldoe je aan de normen, dan krijg je geen kwijtschelding. In de tijd van corona kon je ook per telefoon een aanavraag voor kwijtschelding doen, maar nu hebben ze dat afgeschaft. Je kunt kwijtschelding nu alleen per brief (formulier) of digitaal aanvragen. Er wordt altijd een ontvangstbevestiging verstuurd. Bij de aanvragen die handmatig worden verwerkt vraagt men gegevens van de maand waarin je kwijtschelding hebt aangevraagd. Je hoeft alleen andere gegevens aan te leveren, waarvan het inlichtingen Bureau zegt dat ze boven de norm liggen. Zit je volgens het Inlichtingen Bureau met je vermogen boven de grens, en met je inkomen niet, dan hoef je alleen je vermogensgegevens aan te leveren en je inkomen niet. Het Inlichtingen Bureau vraagt gegevens van het UWV, de Belastingdienst en het RWW. Er wordt gezegd dat tegenwoordig ‘autonomen’in de publiciteit zijn, burgers die niets met de staat te maken willen hebben, geen belasting willen betalen, zich uitschrijven uit het bevolkingsregister, etc. De ambtenaren zeggen dat ze dat nooit tegenkomen. 

De tarieven voor de afvalstoffenheffing gaan omhoog tot 349 euro voor een alleenstaande en 455 euro voor een gezin. Ook het watergeld en de Waterschapsbelasting gaan flink omhoog. De energietoeslag van vorig jaar wordt bij de bepaling van kwijtschelding buiten beschouwing gelaten. Voor kwijtschelding van waterschapsbelastingen geldt wat betreft het Waternet, dat kwijtschelding via de gemeente gaat. Dat doet Waternet niet zelf. Heb je kwijtschelding voor afvalstoffenheffing, dan krijg je automatisch ook kwijtschelding van waterschapslasten bij Waternet. Een uitzondering is Amsterdam Noord. Daar is het waterschap Hollands Noorder Kwartier en die handelen de kwijtscheldingsvraag zelf af. Er wordt geconstateerd, dat het waterschap in Amsterdam Noord zijn zaakjes digitaal en qua automatisering niet op orde heeft. Daardoor kan het zijn, dat burgers een hele poos geen watergeld en belasting betalen, en dan ineens een groot bedrag moeten gaan betalen . Bij mensen met lage inkomens levert dat problemen op. Dat waterschap heeft 2022 nu afgerond, maar met 2023 zijn ze dus nog volop bezig. 

De inkomensvoorwaarden in Amsterdam zijn de bijstandsnorm plus huur en ziektekostenpremie minus toeslagen. Als je nou net over de grens heen gaat bv 10 euro dan strijken de ambtenaren de hand over het hart en krijg je kwijtschelding. Maar hoewel wij daar wel naar vroegen, is er geen excact bedrag wat je erboven mag zitten, dat is niet wettelijk vastgelegd, dat hangt af van de hele berekening zeiden de ambtenaren. Dus als je er bv 50 euro boven zit is het de moeite waard om een bezwaarschrift in te dienen als je geen kwijtschelding krijgt, misschien is de ambtenaar in bezwaar coulanter. Wat je naar ik heb begrepen maandelijks hoger zit wordt teruggerekend naar een jaar, hoeveel het per jaar is, en daar wordt dan 80% van genomen en het getal wat daar uitkomt is je reserve, maar nogmaals als dat weinig is ga in bezwaar. Hou er rekening mee dat stortingen op je rekening in de maand waarin je kwijtschelding aanvraagt, ook worden meegerkend, dus heb je een avondje uit voorgeschoten en krijg je dat in die maand terug dan ben je de pineut. 

Hierboven is opgemerkt dat de vermogensnorm in de wet sterk verbeterd is. Dit geldt niet voor andere dingen. Zo adviseert het Rijk, dat je als gemeente op 100% van de bijstandsnorm gaat zitten voor kwijtschelding, maar dat hoeven gemeenten niet te doen. Ze mogen er niet boven gaan zitten, bijvoorbeeld 120% van de bijstandsnorm, maar wel beneden. In Amsterdam zijn ze op 100% gaan zitten, maar er zijn gemeenten die van de bevoegdheid gebruik maken om er beneden te gaan zitten. Dat doen ze in Rotterdam bijvoorbeeld. Daar gaan ze uit van 80% van de bijstandsnorm, dus iedereen die daar boven zit, krijgt geen kwijtschelding, dus alle bijstandsgerechtigden in Rotterdam niet, zeg maar. Wij adviseren de mensen die dit lezen in hun gemeente na te gaan, hoe het zit en als de gemeente waar je woont beneden de 100% gaat zitten, die gemeente aan de schandpaal nagelen!

Nu is je aanvraag kwijtschelding afgewezen, wat nu? Je kunt een betalingsregeling treffen om het bedrag in acht termijnen af te lossen. Maar denk je dat het niet lukt, dan kan het ook in twaalf maanden. Als je kwijtschelding is afgewezen heb je tien dagen om in beroep te gaan. Lukt het niet, binnen tiern dagen alle bewijsstukken te verzamelen dan kun je binnen tiein dagen een briefjeV sturen dat je in bezwaar gaat op nader aan te voeren gronden. Dan heb je wat meer tijd om alles te verzamelen. Het is een adminstratief beroep. Er is geen hoger beroep mogelijk, dus de gang naar de rechter is afgesloten. Vanaf 2027 gaat dat allemaal veranderen, dan is wel een verdere rechtsgang mogelijk. Maar het duurt nog lang, voor het zover is. 

Let op: als je bijstand hebt, of een ander inkomen op bijstandsniveau, en je voldoet aan de vermogensnormen, dan heb je recht op kwijtschelding. Maar… zit je honderd euro beneden bijstandsniveau dan heb je geen recht op kwijtschelding. Dat zit zo. De wetgever redeneert: iedereen heeft recht op het sociale minimum. Als je er beneden zit, kun je bijstand aanvragen. Voor kwijtschelding moet je je best doen om eerst op het sociale minimum te komen. Doe je dat niet bijvoorbeeld omdat je maar 50 euro benden bijstandsniveau zit, en je tegen de bureaucratische procedures opziet, ja, zegt de wetgever, dan doe je niet je best om meer inkomen te verwerven om eventueel die belasting te kunen betalen, en dan is het je eigen schuld dat je het niet kunt betalen en dan geven we je geen kwijtschelding. 

Tot slot nog. Enige tijd geleden is het Wettelijk Minimum Loon (WML) verhoogd en ook de uitkeringen. Toen kwamen ze er bij de belastingdienst achter, dat ploteseling opvallend veel Wajongers, die voorgaande jaren wel kwijtschelding hadden dat nu niet meer kregen. Men heeft het uitgezocht en het bleek, dat de Wajonguitkering na verhoging van het WML met 10% werd verhoogd en de bijstandsnorm met 7%. Daardoor kwamen die Wajongers boven de bijstandsnorm uit en hadden geen recht meer op kwijtschelding. De belastingdienst heeft dat aangekaart, en ze hebben de mogelijkjeid gekregen, voor de wajongers een enigzins andere regeling door te voeren, zodat ze nog wel kwijtschelding kregen. Dit in afwachting van een definitieve regeling die in 2025 komt. 

Piet van der Lende

Theater voorstelling Het Gesprek

Gisteravond naar de toneelvoorstelling Ḧet Gesprek' geweest. In 2022 maakte regisseur Jurrien van Rheenen, in coproductie met CC Amstel in Amsterdam & Theater en Productiehuis de Generator in Leiden de voorstelling Het Gesprek over het bijstandsbeleid in Nederland. Zij maakten deze productie naar aanleiding van gesprekken met uitkeringsgerechtigden, activisten, klantmanagers, gemeenteraadsleden, medewerkers van welzijnsorganisaties en juristen, uit Amsterdam en Leiden.  In het maken van de voorstelling zochten zij naar manieren om invoelbaar te maken wat dit beleid met je doet, zodat zij bewustwording konden creéren rondom dit thema.⁣⁣ Er zijn sinds 2022 verschillende voorstellingen in den lande gewest en dinsdagavond ging ik dus naar de voorstelling in Frascati in Amsterdam. 

hoofdbestanddelen

Het toneelstuk bestaat uit vier hoofdbestanddelen. Een intake gesprek met iemand die een bijstandsuitkering aanvraagt, een huisbezoek en de ervaringen van iemand die in een werkplaats sponsjes moet inpakken met behoud van uitkering. Dan is er na het intakegesprek nog een scene waarin een groepje bijstandsgerechtigden een reintegratie-cursus moet volgen onder leiding van een jobhunter of een vergelijkbare functie. In de eerste scene stelt een klantmanager bij aanvraag van de uitkering de vragen en worden de reacties weergegeven door een acteur die vertelt hoe de klantmanager zich gedraagt. In de scene van de reintegratie-cursus vertelt de jobhunter over de cursus, terwijl een actrice weergeeft hoe hij zich gedraagt. In de scene van het huisbezoek vertelt een actrice hoe de klantmanager zich voelt die voor het eerst een huisbezoek aflegt. De betrokken cliënt wordt verdacht van fraude, ze woont misschien samen zonder dit opgegeven te hebben, en de twijfels en het ongemakkelijke gevoel van de klantmanager worden weergegeven. In de scene van het werken met behoud van uitkering vertelt een acteur hoe de deelnemer aan het project zich voelt en waaraan hij/zij denkt. Hij moet telkens drie sponsjes in een zakje doen. Hij telt de zakjes met sponsjes en bij 100 zakjes begint hij opnieuw te tellen. Hij vraagt zich af hoe ben ik hier terecht gekomen. En waarom zit ik aan deze kant van de tafel en de werkmeester aan de andere. 

omgeving

Na de scene worden fotos in beeld gebracht, o.a. van acties van de Bijstandsbond, waarin wordt geprotesteert  tegen het verplicht werken met behoud van uitkering, oftewel dwangarbeid bij het voormalige dwangarbeidcentrum in Amsterdam aan de Laarderhoogtweg. Dit centrum is inmiddels gesloten.  De scenes worden voorafgegaan door beschrijvingen door een acteur van de omgevingen waarin de mensen elkaar ontmoeten. Hoe ziet het kantoor eruit waar mensen elkaar ontmoeten? Hoe ziet de werkplaats eruit waar gewerkt wordt met behoud van uitkering? Tussen de scenes door ook projectie van regels in de Participatiewet, zoals de inlichtingenplicht. Er wordt weergegeven dat er strenge regels zijn waaraan de bijstandsgerechtigde zich moet houden. 

ideologiekritiek

Het toneelstuk kent een sterke ideologiekritiek op het beleid van de overheid en er wordt bij de verschillende scenes de motivatie van overheidsfunctionarissen weergegeven en hoe ze aan 'voorlichting' doen, dat wordt afgezet tegen de beschrijvingen van de omgeving en de gedachten van bijvoorbeeld de deelnemers aan het reintegratie-traject. De ideologiekritiek is daardoor indirect, de kritiek wordt gevoelsmatig in beeld gebracht door de inhoud van de scenes. Al met al een mooie voorstelling waarin de absurditeit van de Participatiewet en de manieren waarop ze wordt uitgevoerd in beeld wordt gebracht. 

evaluatie

Toch komt de gedachtenwereld van de bijstandsgerechtigde niet erg sterk in het toneelstuk naar voren, het gaat voornamelijk over hoe de machthebbers (klantmanager) zich voelen. Er wordt ook gesuggereerd dat de Participatiewet strenge regels kent, maar in de praktijk is het vaak onduidelijk. Bijvoorbeeld bij een oproep voor een gesprek over reïntegratie. Dan is er vaak sprake van een vaag schemergebied van rechten en plichten in een onderhandelingssituatie waarin vaak de klant gesprekken lang aan het lijntje wordt gehouden  wel met het doel, om zijn/haar gedrag te veranderen. Hoe vaak moet ik solliciteren in de week? Vaak is wat er gaat gebeuren niet echt in regels vastgelegd en is het afhankelijk van de almachtige klantmanager. Moet ik dat voorstel aanvaarden of kan ik voorlopig vasthouden aan mijn eigen voorstellen? het is vaak niet duidelijk. Een beleid van willekeur. 

angst en onzekerheid

Vaak verkeren bijstandsgerechtigden in een onzekerheid over wat er gaat gebeuren, die slopend is. Angsten, slapeloze nachten, verergeren van psychische  klachten zijn aan de orde van de dag. De stress die de bijstandsgerechtigde ervaart wordt nauwelijks naar voren gebracht. Ook de principiële onleefbaarheid van de Participatiewet  kon beter naar voren komen. Het principe van de bijstandswet is dat je alle extra inkomsten en besparingen op uitgaven moet opgeven en dan wordt je gekort. Maar er zijn op dat vlak ingewikkelde regels, en vaak zijn er uitzonderingen. Als je een klein erfenisje krijgt bijvoorbeeld is vaak onduidelijk wat nu precies de procedures zijn en wat er moet gebeuren. Aan de ene kant moet je je hele hebben en houden op tafel leggen, tot privacy gevoelige dingen aan toe, aan de andere kant is vaak onduidelijk wat de sociale dienst nu gaat beslissen. Dat levert stress op. 

Na afloop van de voorstelling hebben we gediscussieerd over de inhoud. Er waren 7 mensen van de Bijstandsbond aanwezig, die vertelden over hun ervaringen. Een van hen vertelde dat ze twee jaar lang tomaten moest kweken in een tomatenkwekerij in Osdorp met behoud van uitkering. Verder hebben de acteurs met de zaal gepraat over hoe ze de voorstelling ervaren hadden.

Piet van der Lende

Wil je de voorstelling ook bijwonen? Ze spelen op 6 en 7 februari in theater de Kikker. 

https://www.theaterkikker.nl/agenda/het-gesprek-25120

En op 25 april in Amsterdam bij CC Amstel 

https://ccamstel.nl/programma/het-gesprek-1/

Ze gaan in december in Den Haag en Nijmegen spelen, maar de data staan nog niet vast. Het is na de zomer. 

De Partcipatieraad, het officële adviesorgaan van de gemeente Amsterdam op het gebied van bijstand en WSW, is ingestort en opgeheven.

 De afgelopen dagen hebben wij bij de Bijstandsbond gediscussieerd over het volgende. Het blijkt, dat de Participatieraad in Amsterdam, een samenvoeging van de cliëntenraad bij de sociale dienst en de raad van de sociale werkvoorziening, niet functioneert. De adviezen worden of niet gegeven of zijn beneden de maat en alle energie gaat zitten in een reeks van onderlinge conflicten. In plaats van gezamenlijk op te komen voor de belangen en rechten van bijstandsgerechtigden en mensen in de sociale werkplaats bestrijden de leden van de raad elkaar. In een brief van de wethouders Moorman en Groot Wassink wordt gesproken van een voor sommigen onveilige situatie. De Bijstandsbond maakt geen deel uit van de Participatieraad.

Gezien het bovenstaande heeft de gemeente besloten de Participatieraad op te heffen, de verordening waarin de medezeggenschap geregeld is in te trekken en te zoeken naar andere mogelijkheden van inspraak. De gemeente heeft de begeleidende teksten gepubliceerd op haar website, waaronder een rapport van organisatiebureau ‘BMC Yachtgroup’. Hieronder volgen enkele citaten uit de teksten die de gemeente gepubliceerd heeft. Je kunt alle teksten downloaden op https://amsterdam.raadsinformatie.nl/vergadering/1191562

Citaten uit de teksten:

Sinds 2020 ontstaan er binnen de raad conflicten die escaleren. Er zijn schorsingen en er is een onderling gebrek aan vertrouwen. In de afgelopen anderhalf jaar is getracht deze problemen aan te pakken. De conflicten blijven echter bestaan. Ook is er onenigheid over de beëindiging van het lidmaatschap van oud-leden die dreigen met juridische procedures. In de afgelopen periode is de situatie verder geëscaleerd. De gemeente heeft op verschillende momenten geprobeerd om incidenten te beëindigen door actief te bemiddelen en oplossingen aan te dragen. In de zomer 2022 is een voorstel gedaan aan de Participatieraad om de situatie te doorbreken door de rol en positie van een onafhankelijk voorzitter tijdelijk te vergroten. Dat voorstel is door de Participatieraad afgewezen.

Om een onafhankelijk advies en blik te krijgen op de situatie van de Participatieraad, is in oktober 2022 besloten een evaluatie te doen naar het functioneren van de Participatieraad en de rol van de gemeente ten opzichte van de Participatieraad. Dat onderzoek is in november 2023 definitief afgerond. Het rapport is kritisch op zowel het functioneren van de Participatieraad, als op de rol van de gemeente en de gekozen opzet van de raad.

Uit de evaluatie blijkt dat het stelsel van de Participatieraad op dit moment niet naar behoren functioneert. De gemeente neemt daarom de conclusies uit het rapport over en vragen de gemeenteraad om per direct de Participatieraad op te heffen, door in te stemmen met het intrekken van de Verordening Participatieraad Amsterdam. Het functioneren van de huidige Participatieraad is in een zodanige impasse terechtgekomen dat ingrijpen noodzakelijk en onvermijdelijk is. De leden van de Participatieraad zijn inmiddels geïnformeerd en krijgen ondersteuning bij het afronden van hun werkzaamheden en de financiële en juridische afwikkeling Daarom wordt de Verordening Participatieraad Amsterdam ingetrokken.

Ontwikkelen nieuwe invulling cliëntenparticipatie

Op basis van ervaringen in andere gemeenten heeft organisatiebureau BMC in het evaluatierapport een aantal aanbevelingen gedaan om in de komende periode tot een nieuwe opzet voor de invulling van cliëntenparticipatie te komen. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is om dit samen te doen met cliëntenvertegenwoordigers in de stad. Maar ook de cliënten zelf willen we in de toekomst blijven betrekken bij de totstandkoming van het beleid, zodat niet alleen over hen maar ook met hen wordt gesproken. De uitkomst van deze verkenning wordt aan u voorgelegd en zal uiteindelijk leiden tot een nieuwe verordening.

Wij vinden cliëntenparticipatie erg belangrijk voor het toetsen en slagen van ons beleid. Daarom blijven we ook tijdens de overbruggingsperiode de mening van cliënten meenemen in de besluitvorming. We zullen dit doen met partners in de stad die de belangen van Amsterdammers onder de Participatiewet behartigen, zoals het Amsterdams Netwerk Ervaringskennis, de Noordas en de Bijstandsbond. Welke organisaties hiervoor worden uitgenodigd wordt per vraagstuk bepaald, waarbij wordt gekeken welke organisatie het meeste kennis heeft van het onderwerp en de doelgroep het beste kan vertegenwoordigen. Deze tijdelijke constructie duurt maximaal 1 jaar en wordt ook benut om van te leren voor de nieuwe definitieve invulling van cliëntenparticipatie.

Tot zover de citaten

Artikel 47 van de Participatiewet: De gemeenteraad stelt bij verordening regels over de wijze waarop de personen, bedoeld in artikel 7, eerste lid, of hun vertegenwoordigers worden betrokken bij de uitvoering van deze wet.

Mijn commentaar is, dat de gemeente op grond van artikel 47 wel verplicht is, de uitkeringsgerechtigden bij het beleid te betrekken, en een verordening op te stellen, maar het artikel is ruim geformuleerd en kan op vele manieren worden ingevuld. De Bijstandsbond is benieuwd naar de verdere ontwikkelingen.

Piet van der lend